Những hiểu lầm, va chạm vẫn thường xuyên xảy ra khiến mỗi cá nhân bỗng trở nên nhạy cảm hơn, đề phòng nhiều hơn và thậm chí là xa cách nhau hơn về mặt cảm xúc và ứng xử hàng ngày trở thành đối phó và mâu thuẫn. Một trong những nguyên nhân chính của những mâu thuẫn ứng xử là việc hiểu lầm giữa “khôn lỏi” và “thông minh”. Khi thực hiện những chuỗi giao tiếp và thỏa thuận sống mà chúng ta vẫn gọi là “ứng xử”, nếu sau đó những hoạt động tiếp theo là mang lại sự thoải mái và lợi ích cho mình nhưng gây thiệt thòi, khổ đau cho phía kia, đó không phải là ứng xử thông minh mà chính là khôn lỏi. Vậy đâu là ứng xử cho thời hiện đại đầy sự “khôn lỏi”, phức tạp, thị phi và đa chiều này?

Bí quyết sống

Con cá leo cây - Phép thử & thông điệp cuộc sống

Người viết đi tìm câu trả lời và thật ngạc nhiên lại tìm thấy trong triết lý đạo Phật đã được viết trong kinh Phật được Phật Tổ là thái tử Thích Đạt Đa nghiên cứu và ghi lại từ hàng nghìn năm trước. Ngày nay, kinh Phật đang được nghiên cứu, phân tích và giảng dạy bởi nhiều giảng sư nổi tiếng nhiều năm học và nghiên cứu đạo Phật và với kinh nghiệm sống và giao tiếp ở nhiều nền văn hóa, ngôn ngữ khác nhau đang giúp chúng ta trở lại với cuộc sống nhân văn và hạnh phúc hơn trong thời đại vật chất, kim tiền. Bài viết tóm tắt 5 điểm chính giúp chúng ta biết ứng xử thông minh trong cuộc sống.   

Biết cách nghe

Cách ứng xử thông minh đầu tiên cần nhắc đến là nghệ thuật lắng nghe. Biết cách lắng nghe là khả năng dành thời gian nghe và hiểu những gì người nói đang truyền tải để làm cho cuộc sống của cả người nghe, người nói và những người liên quan bớt khổ. Khi nghe, cần sự tập trung, thấu hiểu sâu sắc và sự chia sẻ chân thành để tránh đổ thêm dầu vào lửa.

Nghệ thuật lắng nghe cũng cần luyện tập đặc biệt là khả năng nghe nhiều hơn nói. Khi nghe nhiều hơn nói sẽ giúp mình hiểu người nghe và thậm chí là hiểu chính mình hơn trước khi đưa ra thêm những thông tin hay ý kiến cá nhân.

Bên cạnh đó chúng ta cũng cần học khả năng nghe có chọn lọc bởi những thông tin không phải là xác thực có thể ảnh hưởng tới tâm lý và có những suy nghĩ và hành vi sai lệch. Hạnh phúc của người biết nghe là khả năng làm giảm khổ đau, buồn phiền, tháo gỡ được biên giới, khoảng cách, chia cắt kỳ thị giữa những người có liên quan đang gặp mâu thuẫn hiểu lầm.

Biết cách nói

Biết cách nói là khả năng nói lên được sự thật vào đúng thời điểm, đúng đối tượng. Chọn đúng thời điểm nói, tránh đàm luận không tích cực hoặc không ích lợi, không nói giọng buộc tội, trách móc, tránh “nói dai nói dài nói dại”, tránh “ăn không nói có”, tránh nói lời phù phiếm, hai lưỡi.

Biết cách nói còn là khả năng sử dụng ái ngữ để trao đổi yêu thương. Ái ngữ không chỉ là lời nói nhẹ nhàng, ngọt ngào mà trong đó ẩn chứa những tâm sự chân thành mong muốn bản thân mình và người nghe được phát triển và hạnh phúc. Khả năng nói bằng ái ngữ không chỉ có thể làm cho nhau bớt khổi mà còn đem lại rất nhiều hạnh phúc trong gia đình, công sở và ngoài xã hội.  

Bí quyết sống

Kỹ năng giao tiếp với 4 nhóm người tính cách "đặc biệt"

Nghệ thuật nghe nói kết hợp

Ứng xử thông minh chính là sự kết hợp hài hòa của nghệ thuật nghe và nói trong việc giải quyết mâu thuẫn hiểu lầm. Muốn thành công trong việc nghe và nói thông minh chúng ta phải rèn luyện khả năng hiểu rõ tam giác giao tiếp nguy hiểm là việc đàm tiếu, phàn nàn, dị nghị về người này với người khác. Tất cả những đàm tiếu, dị nghị đều xuất phát từ những nỗi khổ đau không được thấu hiểu và chia sẻ. Những thế tam giác nguy hiểm này tạo ra mâu thuẫn trong tình yêu, gia đình xã hội và thế giới, gây mất đoàn kết, an ninh và hợp tác. Trong mâu thuẫn không có phe đúng, phe sai chỉ có hiểu lầm và bất đồng. Vì vậy cách tốt nhất để giải quyết mâu thuẫn không phải là tạo phe phái mà ngồi với nhau trò chuyện. Để tránh mình lâm vào tam giác nguy hiểm, khi giận dữ, khổ đau, chúng ta cũng không nên đi tìm một đối tượng khác để trút giận mà nên đưa người đó đến với người khiến ta khổ đau để cùng nhau ngồi lại và trao đổi.

Quản lý những xúc cảm tiêu cực  

Nghệ thuật nghe và nói kết hợp đã phần nào giúp chúng ta quản lý những cảm xúc tiêu cực. Nhiều người không có khả năng nói nghe tích cực nên họ để ngọn lửa của giận dữ, hạt giống buồn phiền quá nhiều và khi có bất đồng hay mâu thuẫn, họ thường bỏ đi hay cãi lại rất căng thẳng. Những cảm xúc tiêu cực có thể được coi là “ngọn núi lửa” và chúng ta cần học cách kiểm soát ngọn núi lửa của mình. Bởi nếu không biết kiểm soát để nó phun trào dễ làm khổ đau, tổn thương cho người xung quanh và chính mình. Có những cá nhân có những giận dữ, khổ đau bế tắc đến cùng cực nên có ý định gây thương tích tâm lý, kinh tế, thân thể cho chính mình và người liên quan. Thậm chí, nhiều cá nhân thực hành hành vi tự vẫn hay khủng bố để kết thúc sự mâu thuẫn và bế tắc. Triết lý Đạo Phật khuyên chúng ta, ngoài khả năng nói cần thực hiện “Tịnh khấu” và “Quán chiếu”.

Tập “Tịnh khấu” (Acceptance) là sự chấp nhận với hiểu biết mà không có sự chịu đựng hay ấm ức. Bởi sự ấm ức chịu đựng giống như dung nham, rất dễ bùng nổ. Khi giận dữ, chúng ta hãy viết ra tờ giấy cảm xúc giận dữ hay những lời mắng mỏ để giảm nhiệt ra tờ giấy. Vài ngày sau mang ra đọc lại sẽ hiểu thấu tính hình hơn và biết cần phải làm gì. Việc làm này có thể tránh cho ta những ân hận do những phản ứng cực đoan khi trong ta chứa đựng những cảm xúc tiêu cực do mâu thuẫn hoặc hiểu lầm.  

Để tránh bùng nổ sự ấm ức hãy tập “Quán chiếu” (Comtemplation) nghĩa là tập nhìn sâu, hiểu thấu và điều phục để giảm nhiệt. Biết nhận diện những giận hờn, oán trách khổ đau, chúng ta có thể giảm thiểu mâu thuẫn, tranh giành. Khi nhìn sâu hiểu thấu chúng ta có thể thương và giúp đỡ và thậm chí là biết xin lỗi đúng cách. Khi yêu thương và giúp đỡ đúng cách sẽ giúp được bản thân và người xung quanh bớt khổ. Chúng ta thậm chí có thể thậm chí cứu vớt được những cá nhân có ý định tự vẫn do mâu thuẫn và hiểu lầm trầm trọng, hay ngăn chặn được những cuộc chiến tranh, mâu thuẫn trên thế giới.

Ứng xử bằng “Chánh – Định – Tuệ”

Chánh (Sincerity): bao gồm: “chánh kiến”, “chánh tư duy”, “chánh ngữ” nghĩa là tư duy chân thành, trung thực   

Định (Concerntration): là khả năng biết mình là ai, ở đâu và đang làm gì, biết quản lý hoạt động của mình không để bị yếu tố ngoại lực kiếm soát “Drink your tea” là cụm từ rất gần gũi và đơn giản diễn đạt sự tập trung và đưa người nghe về thực tại và sống sâu sắc trong giây phút đó.

Tuệ: (Intelligence): là khả năng nhận diện những cảm xúc tiêu cực, những khổ đau và lựa chọn những cảm xúc đem lại cho mình sự bình an và hạnh phúc. Tuệ còn là ý tứ: ăn nói nghe làm đều cần ý tứ nghĩa là việc quan sát mình, mọi người và mọi việc xung quanh để ứng xử cho phù hợp.

Bí quyết sống

Sống chậm, nhìn nhận lại các cách giải quyết mâu thuẫn

“Học ăn học nói học gói học mở” hay còn gọi là “ứng xử ý tứ” trong dân gian chính là việc thực hành nghệ thuật ứng xứ bằng “Chánh Định Tuệ” trong triết lý đạo Phật nghĩa là học cách ứng xử và cách sống phù hợp với nhau không để sự vụng về làm cho nhau đau khổ.

Những triết lý đạo Phật vẫn là những quy tắc ứng xử cơ bản, thông thái và không bao giờ lỗi thời dù thế giới có phát triển khoa học công nghệ đỉnh cao đến đâu, đạo đức và sự thông minh trong ứng xử vẫn là chân lý soi đường cho chúng ta có cuộc sống bình yên và hạnh phúc.

—

Xem thêm

Lời giảng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh về Nghệ thuật yêu đương

20 triết lý sống bình dị của Đức Đạt Lai Lạt Ma

Hãy tư duy tích cực khi có thể!