Khi gọi điện cho Thắm để ngỏ lời mời phỏng vấn, tôi nhận được câu trả lời thân tình: “Người ta hỏi tôi nhiều quá rồi. Giờ hỏi cái gì liên quan đến tâm lý tuổi 30 đi cho có hứng nhé”. Tuy nhiên, những nỗi băn khoăn về đời sống cá nhân của chính mình cũng chẳng thể nào “giữ chân được tâm trí” của Thắm khi câu chuyện của chúng tôi sớm quay về với việc làm phim. Vừa trở về từ Mỹ sau một chuyến đi giới thiệu bộ phim tài liệu dài đầu tay của mình, Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng, Thắm đã lại tất tả rời khỏi thành phố lớn, về một vùng quê nghèo để tìm kiếm câu chuyện cho dự án mới.

Thắm nói cô không thích nói về điện ảnh, “tôi làm phim mà không mong tạo ra sự đột phá gì cả, với tôi điện ảnh là câu chuyện của cảm xúc”. Từng theo học tại chương trình phim tài liệu Varan, đi theo phong cách direct cinema (điện ảnh trực tiếp), cách làm phim của Thắm là đi theo nhân vật, quay họ trong đời sống thường ngày, để nhân vật tự nói lên câu chuyện của đời mình, không có lời dẫn chuyện.

Thắm luôn dành sự quan tâm đến những người lao động nghèo bằng một con mắt cảm thông. Phim của cô kéo khán giả đến với cuộc đời bi kịch của nhân vật gần hơn mức họ có thể tưởng tượng nhưng không khiến nhân vật trở nên đáng thương hại. Hầu như khán giả nào cũng có thể hiểu được những người phụ nữ trong phim hẳn phải trải qua những giây phút đau khổ và tuyệt vọng, nhưng họ luôn cảm thấy có một lối thoát ở đâu đây. Nhân vật trong phim của cô rất hay nói đùa, khiến cho người xem đôi khi phải cười vang, dù sau đó họ lại thấy thắt lòng.

Bộ phim dài đầu tay lấy mất 5 năm của Thắm cả quay và dựng. Toàn bộ tiền tiết kiệm của cô đã đổ vào việc làm phim, để thu được gần 70 giờ quay. Sau đó, cô phải ngồi triền miên trong phòng dựng để biên tập thành một bộ phim dài 4 giờ, rồi lại cắt xuống còn gần 90 phút. Mà đó mới chỉ là phần dễ nhất. Quá trình hậu kỳ để hoàn tất tác phẩm là một hành trình gian nan không kể hết được trong vài dòng. Không đủ kinh phí, Thắm phải đi xin quỹ này một ít, quỹ kia một ít để hoàn thành phim. Bộ phim đã phải nằm chờ rất lâu mới có thể hoàn thành, nhân vật trong phim đã qua đời trước khi được nhìn thấy mình trong phim. Khi phim xong Thắm cũng không còn đồng xu nào trong túi.

Người ta nói làm phim độc lập vô cùng khó. Tuy nhiên, đó là người ta chưa biết phim tài liệu độc lập còn khó hơn rất nhiều vì ở Việt Nam, phần đông chỉ quen với việc xem phim tài liệu trên truyền hình. Tuy nhiên, cô từng nói trong một lần trả lời phỏng vấn: “Phim tài liệu khám phá người khác nhưng cũng vẽ chân dung chính mình, nó giúp mình hiểu mình”.

Cô đến với phim tài liệu vì coi đó là một lĩnh vực mới mình nên học hỏi, và rồi quyết tâm đi theo nó, chỉ đơn giản vậy. Một mình với một máy quay mượn từ Varan, Thắm lê la hết từ nơi này đến nơi kia, đi theo đoàn ca múa nhạc của nhân vật, những người đồng tính làm nghề ca hát, lang thang qua hết tỉnh thành này đến tỉnh thành khác, diễn trò mua vui cho những người nghèo với bao nhiêu tai ương bất chợt, với bao nhiêu sự đe dọa và những giọt nước mắt giấu vào trong.

Cả bộ phim này và bộ phim trước đây của Thắm, Xe ôm, đều khiến người xem phải kinh ngạc về việc tại sao cô có thể dễ dàng thuyết phục người khác đồng ý cho cô sống cùng họ, chia sẻ mọi việc về họ đến như thế. “Tôi cũng chẳng biết tại sao nữa”, Thắm chỉ nói đơn giản thế khi được hỏi. “Tôi nghĩ dù là phim thì cũng chỉ là sự gặp gỡ, sự giao tiếp của con người với con người. Chúng ta ngồi xuống nói chuyện với nhau và những câu chuyện đến”. Có lẽ, bí quyết nằm ở cái duyên của Thắm, của chính lòng nhiệt tình của cô khi tiếp xúc với các nhân vật của mình.

Cô chia sẻ rằng hiện cô đang mong sẽ làm được một bộ phim nào đó về những câu chuyện thương tâm trong xã hội hiện nay. “Hàng ngày, tôi đọc báo và nhận ra ngày càng có nhiều vụ giết người xảy ra. Tôi tự hỏi tại sao lại như vậy. Tôi muốn tìm, gặp những người liên quan đến những chuyện đó, và tìm hiểu lý do tại sao những điều đáng sợ như vậy lại dễ dàng xảy ra đến thế”. Tuy nhiên, cô nhấn mạnh đây chỉ là những gì cô quan tâm nhất, trong số rất nhiều những điều cô vẫn quan tâm.

Tuy từ chối nói quá nhiều về những gì mình chưa làm được, nhưng Thắm cũng công nhận là cô thấy mình rất may mắn. Cô luôn gặp được đúng nhân vật, có được sự đồng ý nhanh chóng từ họ. Sau khi phim đã hoàn thành, cô cũng nhận được sự khen ngợi của giới phê bình, phim của cô bắt đầu được một nhà phát hành trong nước để ý, và cũng đã được một số tổ chức, thư viện mua lại để phục vụ nghiên cứu. Phim của Thắm được chọn dự thi hạng mục dành cho Phim đầu tay tại LHP Quốc tế dành cho Phim tài liệu Cinéma du Réel nổi tiếng tại Pháp và được giới thiệu tại nhiều liên hoan phim hay tuần phim ở Mỹ, Indonesia, Myanmar, Việt Nam…

Những băn khoăn về đường đi của cô có vẻ đã được giải đáp. Thắm đã có tiền đề tốt để đi tiếp với những gì mình theo đuổi. Tuy vậy, chẳng có sự may mắn nào tự nhiên đến. Điện ảnh độc lập là con đường khắc nghiệt, và chỉ cần một bộ phim thôi, người ta đã có thể biết đâu là người có thể ở lại, và ai không thể. Và rõ ràng, Thắm đã ở lại.