Rei Kawakubo và Nghệ thuật từ giữa những ranh giới

Gần năm thập kỷ trong nghề là từng ấy thời gian Rei Kawakubo tạo dấu ấn trong làng thời trang. Vốn là người kín tiếng nhưng thành công của Comme des Garçons cũng đủ nói thay cho người sáng lập.

Nhà báo Judith Thurman của tờ New Yorker từng viết thế này: “Cô ấy [Rei Kawakubo] là đứa cả trong ba người con và cũng là đứa con gái duy nhất. Cha cô là giáo vụ ở Trường Đại học Keio, một học viện uy tín được sáng lập bởi Fukuzawa Yukichi, một bậc thầy về văn hóa phương Tây, và theo Kawakubo, còn là bậc thầy về quyền của phụ nữ.”

Lời giới thiệu của Judith đã cho ta phần nào thấu hiểu về Rei Kawakubo. Sau này bà cũng theo học ngành nghệ thuật và ngôn ngữ ở trường của cha mình. Tấm bằng tuy không mấy liên quan đến thiết kế nhưng không lâu sau, Kawakubo đã chuyển hướng sang thời trang.

Sau khi tốt nghiệp vào năm 1964, từ bộ phận quảng cáo trong công ty may mặc, Rei Kawakubo đã mau chóng trở thành nhà thiết kế tự do chỉ sau hai năm. Đến năm 1969 thì cửa hiệu đầu tiên của Comme des Garçons ra đời. Trong tiếng Pháp thì cụm từ này có nghĩa là “giống như các chàng trai”.

Chẳng cần tốn nhiều thời gian để Comme des Garçons có được tiếng vang ở đất nước mặt trời mọc. Thập niên 70 còn là lúc thương hiệu phát triển từ quy mô cửa hàng đến công ty thời trang lớn. Từ Nhật Bản, Comme des Garçons bắt đầu có mặt ở Paris vào năm 1982.

Yếu tố đầu tiên của một thương hiệu thời trang chính là phong cách, nhưng nếu nói về Comme des Garçons thì có lẽ bạn sẽ chẳng thể gói gọn trong một vai từ.

Năm nay Viện thời trang thuộc Bảo tàng nghệ thuật Metropolitian, New York đã chọn Rei Kawakubo là nhân vật được tôn vinh. Các sự kiện diễn ra bao gồm dạ tiệc MET Gala và một triển lãm các tác phẩm của nhà thiết kế đáng kính. Chủ điểm của 2017 sẽ là Rei Kawakubo/Comme des Garçons: Art of the In-Between (Tạm dịch: Rei Kawakubo/Comme des Garçons: Nghệ thuật từ giữa ranh giới).

(Bên trong triển lãm tôn vinh Rei Kawakubo.)

Đúng là rất khó để gọi tên cho nghệ thuật của Kawakubo. Ban tổ chức cho biết triển lãm sẽ được chia thành các phần nhằm trưng bày “những khoảng giữa ranh giới”, đó có thể là giữa hiện diện và vô hình, giữa thời trang và phản thời trang, giữa tương lai và hiện tại, giữa vật chất và tinh thần,…

Nét độc đáo này của Rei Kawakubo là kết quả của một quá trình sáng tạo trong hàng chục năm trời. Giai đoạn đầu Comme des Garçons khoác lên mình màu sắc u ám của chủ nghĩa phản thời trang với ảnh hưởng từ phong cách punk. Gam màu đen được tận dụng nhiều đến nỗi có người phải thốt lên rằng “Rei đã phát minh ra màu đen”.

Sự “u ám” của Comme des Garçons là một cơn gió mới lạ trong làng thời trang nhưng với cá tính của Rei Kawakubo thì đó vẫn chưa có gì là đột phá. Sau một thập kỷ khởi nghiệp, nhà thiết kế bất ngờ chia sẻ:

“Ba năm trước tôi bắt đầu không hài lòng với những gì mình đang làm. Tôi cảm thấy mình cần có hướng đi rõ ràng hơn, mạnh mẽ hơn. Trong thời trang thì đừng nên bị ảnh hưởng từ những gì đã có từ thập niên 1920s hay 1930s. Hãy bước ra ngoài truyền thống. Tôi đã quyết định bắt đầu từ con số không để làm những điều chưa ai từng làm, những điều thực sự ấn tượng”

Giờ đây các thiết kế của Rei Kawakubo không còn mang một màu ảm đạm như trước, mặc dù đó vẫn là một nét của Comme des Garçons. Nhiều màu sắc hơn đồng nghĩa với nhiều hình dạng hơn, nhiều chất liệu hơn, thậm chí còn khó để gọi tên cho đúng. Nắm bắt được tinh thần của Comme des Garçons là không hề đơn giản. Có thể nói sự kiện MET Gala vừa rồi là một thách thức lớn với dàn khách mời khi mà ai cũng rất xinh đẹp nhưng không phải ai cũng mặc đúng chất Kawakubo.

Vậy có thể rút ra ý nghĩa trong nghệ thuật của Rei Kawakubo hay không? Một lần nữa câu trả lời là có mà cũng là không. Đó có thể đơn thuần là sự đi trước thời đại, đúng như cụm từ “avant-garde”. Hay là lời khẳng định thời trang không có giới hạn hoặc cũng có thể giữa những gì ta mặc và cơ thể của chúng ta không tồn tại một ranh giới… Giống như mọi tác phẩm nghệ thuật, người ta chỉ có thể phân tích theo cảm nhận mà không hề có một khuôn mẫu. Và Rei Kawabubo đang để công chúng làm điều đó, bà biến thời trang thành nghệ thuật của riêng mình.

—

Xem thêm

Thời đại hoàng kim của những nhà thiết kế nữ

Những nhà thiết kế thời trang lấn sân sang lĩnh vực làm đẹp

8 lời khuyên của Anna Wintour dành cho các nhà thiết kế trẻ