Nhà tập thể và thế giới trẻ con

Với những ai từng sống tại Hà Nội trong giai đoạn 1980 – 1990, hình ảnh những căn hộ tập thể 5 tầng quét vôi vàng và những chiếc lồng sắt “cơi nới” có lẽ là một ký ức quá quen thuộc. Tôi không được sinh ra trong một ngôi nhà như vậy nhưng lại đi học ở đó trong suốt quãng thời gian cấp 1 và cấp 2.

Nhà tập thể theo kiểu Liên Xô, xây dựng ở Hà Nội từ những năm 1960 rất chật chội, thiếu thốn nhưng cái không gian eo hẹp ấy lại có thể chứa được ít nhất là 15 học sinh tiểu học và hai cô giáo. Tôi vẫn nhớ những ngày mà cứ sáng sáng, mẹ đưa tới nhà cô giáo học bán trú, leo tới tầng 5 và bước vào căn phòng nhỏ chỉ có một bộ ghế sofa cũ, một chiếc tủ quần áo, một chiếc bảng đen và những chiếc ghế nhựa.

Những ngày mùa Đông, cứ đến 10h30 sáng là cả khu tập thể Thành Công, vốn là nơi bán trú của rất nhiều học sinh tiểu học, lại thơm mùi bếp núc. Có ngày là món cá kho thơm phức khiến bao đứa trẻ phải hít sâu và liếm mép thòm thèm mong chờ tới giờ ăn, có ngày lại là món trứng chiên kêu “xoẹt xoẹt” trên chảo rán khiến cả lớp học phải phân tâm. Những buổi trưa Hè, bao đứa trẻ tranh nhau ra ngoài lồng sắt “cơi nới” để hóng gió, nhưng thực chất là để “săm soi” cái thế giới ngoài kia xem chuyện gì đang xảy ra.

Thời ấy công nghệ và internet chưa phát triển nên ngoài giờ học, mỗi đứa trẻ có rất nhiều thời gian để hoạt động thể chất và quan hệ cộng đồng. Tôi vẫn nhớ cái khoảnh khắc “chán nản” nhất của những ngày ấy là vào khoảng 7 giờ tối, khi những đứa trẻ không ở nhà tập thể thì bị cha mẹ tới đón về, những đứa khác thì bị gọi về ăn cơm. Khoảng sân đang rộn rã tiếng cười đùa bỗng dưng chìm vào yên tĩnh và ánh đèn vàng, chỉ còn tiếng thời sự trên tivi và tiếng cha mẹ ở một số nhà quát con vì lười ăn hay ăn chậm.

Sống ở những khu nhà tập thể với điều kiện thiếu thốn như vậy, bản năng sinh tồn của con người thể hiện rõ. Nhiều đứa trẻ lớn lên ở đó đã trưởng thành, quyết tìm cho mình một nơi ở mới rộng rãi, tiện nghi hơn. Những lớp học bán trú cũng được chuyển tới một địa điểm mới to đẹp hơn. Tuy nhiên, cái ký ức về những căn hộ “hộp diêm bọc lồng sắt” vẫn mãi là một hình ảnh đẹp. Cho đến giờ, mỗi khi tình cờ ngẩng đầu lên nhìn những khu chung cư mới, tôi lại thấy nhớ phòng học ngày xưa và cả mùi cá rán, tiếng quát con và ánh đèn vàng…

Xem thêm Hà Nội còn đâu phố vắng?