Trong thuyết Ngũ hành, đất đại diện cho hành Thổ, nằm ở trung tâm vòng tròn Bát quái, tượng trưng cho trung tâm của vũ trụ. Trong thần thoại Hy Lạp, khi thế giới còn là cõi hỗn mang, đất mẹ Gaia là người đã sinh ra vạn vật. Trong thần thoại Trung Hoa, Nữ Oa đã tạo ra loài người từ bùn vàng và nước. Trải qua hàng nghìn năm, đất - hay nguyên tố Thổ - luôn là hình tượng gần gũi và thân thuộc đối với con người.

Có một cảm giác ngậm ngùi cứ luẩn quẩn trong tâm trạng chúng tôi khi về Bát Tràng những ngày này. Mấy năm gần đây, sự ảnh hưởng của suy thoái kinh tế đã khiến làng gốm nổi tiếng Bắc bộ không thoát khỏi cảnh đìu hiu, ảm đạm do sản xuất ế ẩm…

Đúc gốm là một trong những ngành công nghiệp cổ xưa nhất trên thế giới. Loài người, đặc biệt là ở những vùng châu thổ của các con sông lớn, đã sớm phát hiện ra đất sét khi nhào với nước cho dẻo và đốt trong lửa sẽ trở thành các vật dụng hữu ích. Những bằng chứng khảo cổ học cho thấy, vùng Trung Đông, Lưỡng Hà nơi xuất hiện mô hình sản xuất nông nghiệp đầu tiên, cũng là nơi gốm xuất hiện sớm nhất. Sau hàng chục nghìn năm phát triển, gốm giờ đây không chỉ là một ngành công nghiệp gia dụng, mà còn được ứng dụng trong công nghệ và trở thành các tác phẩm nghệ thuật.

Raku – một dòng gốm nổi tiếng của Nhật gắn với đời sống các trà nhân, ra đời từ thế kỷ XVI. Đến thế kỷ XX, Việt Nam cũng có một người nghệ sĩ gốm Raku, với nhiều tác phẩm được giải thưởng do Hiệp hội Gốm bang Virginia – Hoa Kỳ trao tặng. Đó là Khưu Đức, người tiên phong đưa gốm mỹ thuật đến với đời sống Sài Gòn từ những năm 1990.

Đất sét, cao lanh, trường thạch, cát, và đá vôi hợp thành cốt thai gốm, cộng với tính sáng tạo cùng bàn tay tài hoa của người nghệ sĩ gốm Bạch Văn Nhân, thông qua cách thể hiện là sự kết hợp hài hòa giữa lối tạo hình bằng phương pháp rót khuôn, ứng dụng các đường nét hội họa và cả thêu thùa để cho ra đời một dòng gốm mỹ thuật độc đáo trên đất gốm Lái Thiêu hôm nay.

Nhiều sản phẩm gốm bán trên thị trường hiện nay được ưa chuộng bởi các thương hiệu đã kết hợp khéo léo những kỹ thuật truyền thống Việt Nam và các kiểu hoa văn tinh tế, dịu dàng, mang tinh thần Zen. BTV ELLE Decoration đã thâm nhập vào thế giới tinh thần của nghề vẽ gốm.

Dân chơi tứ thời truyền khẩu: “Nhất chữ - Nhì tranh – Tam sành – Tứ kiểng”, trong bốn món ăn chơi ấy, món nào cũng nghe vẻ chỉ hợp vía với tuổi già, cao niên trưởng thượng, bởi kinh nghiệm nghề luôn tỉ lệ thuận với tuổi tác. Bất luận chơi hay buôn bán, hẳn là khó, bởi ngón nghề này chẳng trường dạy, chẳng ai dám xưng thầy, càng lấn vào nghề càng thấy mình nhỏ bé. Giới cổ ngoạn Sài Gòn, môn chơi “đệ tam” khá thông dụng, “bán không được đồ thì là người sưu tầm – nghiên cứu, còn bán được thì trở thành nhà buôn”. Câu nói nửa đùa nửa thật của Nguyễn Văn Sĩ – một gương mặt quen trong giới cổ ngoạn Việt.