Thiết kế thời trang – Copy hay lấy cảm hứng?

Mọi người cho rằng copy ý tưởng trong quá trình thiết kế thời trang là một hình thức tôn vinh người tạo ra ý tưởng đó. Nhưng thế nào là copy và thế nào là lấy cảm hứng?

Nhà thiết kế Daryl Kerrigan (DK): Đây là lời ngụy biện mà người ta đã lạm dụng một cách rất quá đáng. Nó thường được phát ngôn từ một phía: người đi copy hoặc là sự tự sướng của người bị copy.

Những người copy ý tưởng của người khác thường là những nhà thiết kế nhỏ, hoặc là những công ty sản xuất hàng loạt như Zara, H&M, Forever 21 … Thời trang là ngành kinh doanh, và những ai copy ý tưởng của người khác để kiếm lợi, thì phải trả tiền cho chủ nhân của các ý tưởng đó.

Nhà thiết kế Chan Luu (CL): Họ biện hộ như thế bởi vì họ chỉ đi copy ý tưởng từ những nhà thiết kế đã quá nổi tiếng và thành công. Một nhà thiết kế có thể lấy cảm hứng từ những gì họ thấy và họ thích, bao gồm luôn những ý tưởng và sự sáng tạo của người khác.

Nhưng nhà thiết kế giỏi phải biết dựa trên những cảm hứng đó để tìm cách đưa ra những sáng tạo mang bản sắc cá nhân, thậm chí là dựa trên thành công của các nhà thiết kế khác. Còn những người copy ý tưởng đơn thuần sẽ tự làm tê liệt sức sáng tạo của mình khi chỉ biết dựa vào những sáng tạo của người khác.

Nhà thiết kế Chloé Dao (CD): Một mẫu thiết kế được gọi là copy khi bạn nhìn vào và nhận ra ngay nó giống với một mẫu thiết kế khác. Cảm hứng của tôi thường lấy từ thiên nhiên, kiến trúc và từ cảm xúc của chính mình.

Công nghệ hiện đại đã giúp cho việc copy ý tưởng của người khác để kiếm lợi diễn ra cực kỳ nhanh chóng. Chị nghĩ gì về chuyện này? Và cảm giác của chị thế nào nếu thấy mẫu của mình bị ăn cắp?

DK: Chuyện này hoàn toàn đúng. Tôi nhớ đã có nhà thiết kế và bộ sưu tập của anh ta bị loại ra khỏi một show diễn khi bị phát hiện những mẫu đó là sao chép từ runway.

Chúng ta đang sống trong xã hội bị thương mại hóa một cách khốc liệt. Điều này khiến mọi việc trở nên khó khăn hơn cho những nhà thiết kế, nếu họ muốn đạt được sự thành công nhanh chóng mà chỉ dựa vào mỗi khả năng và sự sáng tạo của chính họ. Cảm giác của tôi khi bị copy ý tưởng là mình đang bị bóc lột quá trắng trợn.

CL: Tôi chẳng cảm thấy vui sướng, tự hào gì khi mẫu của mình bị copy. Tôi chỉ cảm thấy bực bội mà thôi.

CD: Đây là câu hỏi khó vì các nhà thiết kế đều nói rằng tất cả mọi ý tưởng đều đã được làm hết rồi. Tuy nhiên, vẫn còn đó những nhà thiết kế mà thương hiệu đã trở thành biểu tượng và mang đậm dấu ấn khác biệt. Ví dụ như Hermès hay Chanel. Những thiết kế của họ mang dấu ấn rất đặc trưng mà chỉ cần nhìn vào là chúng ta sẽ biết ngay.

Tôi nghĩ rằng sẽ thật là ngốc nếu chúng ta copy của họ. Tôi sẽ không bao giờ mua những sản phẩm copy vì tôi hiểu các giá trị, lịch sử, và công sức mồ hôi của những người thợ thủ công đã được chuyển tải vào từng thiết kế như thế nào.

Nếu thiết kế của tôi bị copy, tôi có thể sẽ hãnh diện lúc đó, nhưng sau đó là sự thất vọng. Những nhà thiết kế nhỏ thường khó ngăn chặn việc các thiết kế của mình bị người khác copy vì sẽ rất tốn kém nếu đi kiện tụng.

Một số NTK của Việt  Nam trong đó có NTK hàng đầu Đỗ Mạnh Cường đã rơi vào vòng nghi vấn copy ý tưởng. Anh bị nghi copy ý tưởng từ thiết kế của Versace và Gucci rồi ghép lại với nhau, cũng như một thiết kế khác bị nghi giống mẫu thiết kế của Victor & Rolf và Hussein Chalayan.

Sau khi xem hình ảnh những mẫu thiết kế của Đỗ Mạnh Cường và những mẫu của những hãng nổi tiếng bị nghi là Cường đã copy, ý kiến của chị như thế nào? Đây là sự lấy cảm hứng, vay mượn ý tưởng hay chỉ là một sự giống nhau về mặt kỹ thuật?

DK: Tôi không biết Đỗ Mạnh Cường nên tôi không muốn nêu ý kiến. Đây là một vấn đề tế nhị và tôi không muốn làm tổn thương, nhất là khi anh ấy lại là một nhà thiết kế hàng đầu Việt Nam!

CL: Đến khi nào tạo ra được cái gì của riêng bạn, thì đó mới là tài năng và dấu ấn thật sự. Mẫu thiết kế giống Versace và Gucci này sẽ chẳng giúp Đỗ Mạnh Cường xây dựng được thương hiệu “Một nhà thiết kế”, hay mang lại thành công hơn cho anh ấy. Vì khách hàng chân chính và sành điệu sẽ chẳng bao giờ muốn mặc những sản phẩm copy từ người khác.

CD: Không thể chối cãi phần trên của chiếc áo rõ ràng giống của Versace. Cường đã vay mượn ý tưởng từ thiết kế đó! Thế nhưng, tôi cũng đã tìm kiếm và thấy rằng trước Versace cũng có một vài mẫu thiết kế tương tự, nhưng Versace đã đưa được bản sắc thương hiệu vào thiết kế của họ. Còn phần dưới giống thiết kế của Gucci thì ngay cả Marc Jacobs và Stella McCartney cũng có những thiết kế na ná.

Vấn đề là cả ba nhà thiết kế đó đều chuyển tải được dấu ấn và bản sắc cá nhân của mình, và đều giới thiệu những mẫu này trong cùng một mùa, tại cùng một thời điểm. Riêng mẫu thiết kế bị nghi là giống Vicktor & Rolf, đó chỉ là cách Cường chuyển tải cảm hứng của anh vào mẫu thiết kế của mình.

Trong ngành thời trang, việc trùng lặp ý tưởng có thể xảy ra hay không?

DK: Việc các nhà thiết kế giới thiệu những mẫu thiết kế có nét tương đồng, nhưng phải được giới thiệu trong cùng một thời điểm và cùng một mùa, là điều có thể xảy ra. Đây là bản chất và hệ qui chiếu của thời trang.

Thời trang đích thực phải được lấy cảm hứng từ sự ảnh hưởng của văn hóa, kinh tế và xã hội. Những nhà sáng tạo thật sự phải biết lắng nghe và chuyển tải những điều đó vào các thiết kế của mình.

CD: Ý tưởng luôn luôn chồng chéo và đan xen nhau là bản chất của những người làm sáng tạo. Nguồn cảm hứng đôi khi đến một cách rõ ràng và bạn có thể thấy được. Nhưng đôi khi nó lại xuất phát rất vô thức, hoặc đến trong tiềm thức.

Tôi đã từng làm việc tại cửa hàng của 5 nhà thiết kế nổi tiếng tại New York, và đến một lúc, tôi nhận ra họ không ý thức được mình đã bị ảnh hưởng bởi gu thẩm mỹ của nhau.