Những người phụ nữ bất hảo
Từ Ani của Mikey Madison, Emilia của Karla Sofía Gascón, Elisabeth của Demi Moore… những gương mặt tiêu biểu đại diện cho nữ giới tại lễ trao giải Oscar 2025 mang trong mình những sắc màu khác biệt, nhưng giữa họ có chung một giao điểm: Họ khắc họa những hình ảnh nữ tính sâu sắc, chân thật, đầy rẫy những vết thương và khuyết điểm.
Họ là những nhân vật bi kịch, những người phụ nữ dễ tổn thương, phải vật lộn để tìm kiếm sự cứu rỗi – đôi khi là từ bên ngoài, đôi khi là từ chính bản thân họ. Mỗi nhân vật đều thể hiện một phần của bi kịch mà người phụ nữ phải đối mặt: sự cuốn hút bởi quyền lực, sự chấp nhận hay cái nhìn từ xã hội, những vết thương tâm lý không thể lành… Đó là Elisabeth và Sue, người phụ nữ bị tham vọng và áp lực nghiền nát. Đó là gã găng-tơ muốn trở thành phụ nữ. Đó là cô gái mại dâm hung hăng, dữ tợn, tay giữ khư khư giấc mơ đổi đời…
Cũng năm 2025, chúng ta có những hình mẫu mạnh mẽ như nữ danh ca opera huyền thoại người Hy Lạp hay nữ doanh nhân thành đạt che giấu một mối tình vụng trộm, một phụ nữ trung niên làm nghề biểu diễn sắp sửa thất nghiệp… Và phần lớn, họ là hình ảnh của người phụ nữ đang dần bị cuốn vào sự hủy hoại, có thể đang chìm đắm hoặc cố gắng bơi lên. Tuy nhiên những nhân vật này cũng không phải là những nạn nhân yếu đuối, mà là những người phụ nữ mạnh mẽ, có thể đứng lên chống lại xã hội. Họ là minh chứng sống động cho việc không ai có thể định đoạt bản sắc của họ ngoài chính họ.
Chẳng hạn, trong Wicked, Elphaba là một biểu tượng sống động của chủ nghĩa nữ quyền đồng thời là một hình mẫu của sự phản kháng mạnh mẽ trước các chuẩn mực xã hội và sự áp đặt từ nam giới. Câu chuyện của cô bắt đầu từ sự thất bại của hệ thống quyền lực nam giới, điển hình là cha mình, thống đốc Munchkinland bạo lực tinh thần lên con cái. Chính sự vô vọng này đã thúc đẩy Elphaba tránh xa con người, một hành động phản kháng đầy mạnh mẽ. Bị tổn thương, cô phải chiến đấu để tự bảo vệ, chống lại sự áp bức của những người đàn ông trong cuộc đời mình. Về sau, nhận ra đến chính vị pháp sư mà mình ngưỡng mộ cũng tìm cách kiểm soát cuộc sống của mình, Elphaba không chịu khuất phục, cô đáp trả gay gắt, thậm chí là bằng bạo lực.
Điều này trái ngược với hình ảnh của Elisabeth trong The Substance, khi nhân vật này liên tục tìm cách tuân theo quy tắc và tìm kiếm sự chấp nhận từ xã hội. Ở đó, Sue hay Elisabeth là một nhân vật đồng lõa trong những cấu trúc truyền thống, đồng ý tồn tại chỉ để phục vụ cho cái nhìn của đàn ông. Sue là hình mẫu của sự bí ẩn và quyến rũ, một đối tượng khát khao của các nhân vật nam trong bộ phim. Mặc dù cô đại diện cho nhiều khía cạnh của sự trao quyền cho phụ nữ, sử dụng sắc đẹp và tình dục để tìm kiếm quyền lực, tự do, Sue vẫn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các cấu trúc quyền lực mà đàn ông đã xây dựng và duy trì. Sự tự hủy hoại của Elisabeth không chỉ là sự phản chiếu của chính cô mà còn là hình ảnh của tất cả những ai mải mê theo đuổi sự hoàn hảo và cái bóng của sự vĩ đại mà xã hội dựng lên.
Cùng với Elphaba và Elisabeth, Emilia trong Emilia Pérez cũng là một nhân vật phản ánh sự khủng hoảng bản sắc nữ tính. Nhân vật này có sự cộng hưởng giữa hai tính nam và nữ, giữa một người mẹ và một người cha. Tuy nhiên, sự khác biệt rõ rệt là Emilia ban đầu của Karla Sofía Gascón, không có sự “ấm áp” như Elphaba trong Wicked, mà thay vào đó là một hình mẫu cực kỳ đáng sợ và tàn nhẫn. Nhân vật này xuất phát là một gã đàn ông cao to, thô kệch, làm một công việc thiên hướng bạo lực… chính những điều này đã tạo nên một cuộc khủng hoảng về bản sắc nữ tính trong cuộc đời của Emilia.
Trong suốt hành trình của mình, Emilia đã tiếp thu nhiều đặc điểm nam tính như sự cứng rắn, quyết đoán và phòng thủ, coi đó là cơ chế đối phó để tồn tại trong một thế giới đầy xung đột. Tuy nhiên, dù thể hiện những đặc điểm này, cô vẫn tìm kiếm sự công nhận về mặt nữ tính, bên cạnh ngoại hình, còn về tính cách. Để bù đắp cho tính nữ và làm mềm mại đi tính nam trong mình, cô chọn cách làm việc thiện, cứu giúp và hỗ trợ những người khó khăn. Đây là một quyết định khá thú vị của đạo diễn Jacques Audiard vì một trong những đặc điểm của nữ tính truyền thống là lòng trắc ẩn và vị tha. Đến cuối cùng, dù bị vợ cũ phản bội, nhân vật này vẫn lựa chọn tha thứ, đem tới một cái kết bi thương và đáng suy ngẫm.
BÀI LIÊN QUAN
Chuyện ai cũng xứng đáng được yêu
Chia sẻ về vai diễn Elizabeth Sparkle trên tạp chí Variety số tháng 9/2024, Demi Moore bày tỏ: “Dù bộ phim tập trung vào phụ nữ, tôi thực sự cảm thấy nó có thể khiến tất cả chúng ta – với tư cách là con người – đồng cảm. Đó là cảm giác bị bỏ rơi, bị xem nhẹ và thiếu sự trân trọng dành cho con người thật của mình… Bộ phim này cũng nói về quan điểm của nam giới về hình mẫu phụ nữ lý tưởng mà chính phụ nữ chúng ta đã tin tưởng. Nó không chỉ nói về những gì người khác làm với chúng ta mà còn về những gì chúng ta tự làm với chính mình…”
Cả Anora và The Substance đều kể về bi kịch của hai người phụ nữ với tham vọng lớn, đôi khi quy phục trước đồng tiền, danh vọng để trở thành những vật thể chỉ phục vụ cho nam giới, tài sản của nam giới. Cụ thể hơn, Ani trở thành “phụ kiện” trong cuộc sống trụy lạc của cậu quý tử người Nga, Elizabeth/Sue là hình ảnh hóa, công cụ hóa của những ham muốn nơi đàn ông, đổi lại là sự tôn vinh phù du của đám đông vô tri. Sue lẫn Ani đều không tìm kiếm một Hoàng tử trong mơ, họ tìm kiếm một cuộc sống phù phiếm và đủ đầy. Những người đàn ông trong thế giới của họ không phải là những vị cứu tinh nhân hậu, mà là những kẻ thèm khát quyền lực, những đại gia háo sắc. Đây ngoài là một câu chuyện về sự lạm dụng và thao túng, mà là một bi kịch sâu sắc về việc những người phụ nữ, dù có sắc đẹp và tài năng, lại luôn phải tìm kiếm sự tán thưởng từ những kẻ không xứng đáng.
Phụ nữ trong những tác phẩm này không phải là những nạn nhân của hoàn cảnh, mà là những người có thể lựa chọn. Nhưng họ lại chọn sai. Elisabeth khước từ Fred, người bạn cũ chân thành, một tình cảm thực tế vì bị cuốn vào những hào quang phù du của danh vọng. Nhìn rộng ra, bi kịch của Elisabeth không đơn thuần là bi kịch của một ngôi sao hết thời mà còn là bi kịch của người phụ nữ luống tuổi. Để trở thành một tượng đài như Elisabeth, không phải ai cũng có thể nhưng phụ nữ là một nửa thế giới. Mỗi người phụ nữ đều từng trải qua những khoảnh khắc huy hoàng, từng giàu sức sống, từng nhiệt huyết và ngọt ngào. Nhưng thời gian trôi qua, nếu họ không biết chấp nhận sự thay đổi của chính mình hay không tìm thấy người yêu thương, kết cục như Elisabeth là điều không thể tránh khỏi.
Ngược lại, bộ phim của Sean Baker lại vẫn le lói những tia hy vọng về sự tự chấp nhận và tự cứu rỗi. Nếu Elisabeth có Fred, thì Ani có Igor, một gã lính dánh thuê Nga ngố trải đời và ấm áp. Thay vì mù quáng đi đến tận cùng của danh phận để rồi tan vỡ như Elisabeth, Ani đã có một cái kết đẹp hơn dù vẫn đầy đau đớn.
Cùng với Elisabeth, Ephaba và Ani, Emilia lẫn Eunice đều có chiều sâu phức tạp, yêu cầu khả năng diễn xuất tinh tế và sự hy sinh hết mình cho vai diễn. Từ góc nhìn đời sống, họ là những con người đầy khiếm khuyết và để thấu hiểu, khán giả cần có một tấm lòng bao dung để cảm nhận và chấp nhận những góc khuất ấy. Trong số đó, hai nhân vật nổi bật, Eunice và Emilia đều được xây dựng từ hình mẫu thực tế. Mặc dù không dễ mến, họ vẫn phản ánh những mảng tối gần gũi với cuộc sống. Chính cái “thật” ấy làm họ trở nên sống động, đẹp đẽ và xứng đáng được trân trọng.
Dù là một tác phẩm kinh dị hư cấu như The Substance hay một bộ phim mang hơi hướm phim tài liệu như I’m Still Here, phim chuyển thể từ IP kinh điển như Wicked, tác phẩm hiện đại như Anora… nói gói gọn hơn, đây đều là chuyện về bi kịch của những người phụ nữ bị cô lập đang chống chọi với cuộc sống và cả bản sắc của mình. Câu chuyện về những người phụ nữ này là lời nhắc nhở về việc mỗi người đều có quyền được yêu thương, bất kể quá khứ hay sai lầm của họ.
Sau nhiều năm bị gắn liền với hình tượng yếu đuối, phụ nữ cuối cùng đã có cơ hội hiện diện công bằng trong điện ảnh Hollywood, với đầy đủ những sắc thái từ tốt đến xấu. Tuy nhiên, liệu đây có phải là sự kết thúc của những khuôn mẫu giới hạn hay không, câu trả lời chỉ có thể rõ ràng hơn khi nhìn nhận sự thay đổi này trong cả một quá trình dài hơi, không chỉ ở Oscar mà còn trong toàn bộ cơ cấu và hoạt động của ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood.
Nhóm thực hiện
Bài: Hoàng Thúy Vân
Ảnh: Tổng hợp
