Nếu bạn rơi vào mối quan hệ với một người ái kỷ, sức khỏe tinh thần của bạn có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Do đó, nhận diện những dấu hiệu thường gặp ở những người có xu hướng này sẽ giúp bạn kịp thời đánh giá tình hình, từ đó cân nhắc liệu mối quan hệ có thực sự mang lại hạnh phúc và cơ hội phát triển lâu dài hay không.
Song, bạn nên lưu ý rằng việc đối phương có một hoặc vài dấu hiệu trong số này không đồng nghĩa với việc họ thực sự mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Để xác định chính xác, họ cần được thăm khám và chẩn đoán bởi chuyên gia có chuyên môn trong lĩnh vực tâm lý.
Dưới đây là những điều quan trọng bạn cần lưu về chứng ái kỷ và những dấu hiệu cho thấy có thể nửa kia của bạn đang trải qua trạng thái rối loạn tâm thần này.
Thế nào là ái kỷ?
Ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder, NPD) là một dạng rối loạn tâm thần, thường khởi phát ở độ tuổi thiếu niên hoặc giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành. Đây là tình trạng bệnh lý có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng theo Cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần do Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ xuất bản, tỷ lệ chứng ái kỷ ở nam giới thường cao hơn so với nữ giới.
Người mắc chứng ái kỷ thường được mô ta là có lòng tự yêu bản thân quá mức, cũng như thiếu sự đồng cảm và thấu hiểu đối với cảm xúc của người khác. Họ cũng có xu hướng không ngừng tìm kiếm sự chú ý từ những người xung quanh, đồng thời muốn mọi người phải ngưỡng mộ và đối xử đặc biệt với họ. Tuy nhiên, đằng sau chiếc mặt nạ tự tin thái quá ấy, họ lại thường không chắc chắn về giá trị của bản thân. Họ dễ cảm thấy tổn thương khi bị phê bình – dù đó có thể chỉ là những lời góp ý nhẹ nhàng và mang tính xây dựng. Thêm vào đó, họ cũng không tránh khỏi thất vọng khi không nhận được sự ưu ái hay ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng mình xứng đáng.
BÀI LIÊN QUAN
Những triệu chứng phổ biến của chứng ái kỷ
Cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ đã chỉ ra 9 triệu chứng phổ biến của chứng ái kỷ. Theo cẩm nang này, một người có thể được chẩn đoán mắc chứng ái kỷ nếu có từ 5 triệu chứng trở lên với tần suất lặp lại thường xuyên.
Các triệu chứng bao gồm: có ý thức quá cao về tầm quan trọng của bản thân; thường xuyên tưởng tượng về thành công vô hạn, quyền lực, trí tuệ, vẻ đẹp hoặc tình yêu lý tưởng; tin rằng mình đặc biệt, và chỉ có những cá nhân hay tổ chức ưu tú, có địa vị cao mới có thể thấu hiểu mình; nhu cầu được ngưỡng mộ một cách thái quá; nhận thức quá mức về quyền lợi của bản thân; lợi dụng người khác trong các mối quan hệ; thiếu sự đồng cảm; đố kỵ người khác hoặc tin rằng người khác đang ghen tị với mình; có thái độ và hành vi kiêu ngạo.
Những dấu hiệu cho thấy nửa kia của bạn là một người ái kỷ
Những triệu chứng nêu trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các tiêu chí chẩn đoán chính thức của chứng ái kỷ, nhưng không phải lúc nào cũng cho phép bạn xác định ai đó có mắc chứng này hay không, nhất là trong các mối quan hệ tình cảm. Do đó, nhận biết những dấu hiệu dưới đây có thể cung cấp cho bạn thêm gợi ý để xem xét về mối quan hệ của mình.
Họ dành cho bạn quá nhiều lời khen ngay từ đầu
Người ái kỷ thường bị cuốn hút bởi sự vĩ đại và những ảo tưởng hào nhoáng. Vì vậy, ngay từ những lần gặp gỡ đầu tiên, họ có thể không ngớt lời ca ngợi bạn hoặc vội vã thổ lộ tình yêu chỉ sau vài tuần hẹn hò. Những lời “có cánh” ấy có thể khiến bạn cảm giác như đang bước vào một chuyện tình cổ tích. Tuy nhiên, hãy cẩn trọng vì đây có thể là dấu hiệu của tính cách ái kỷ hoặc hành động “dội bom tình yêu” (love bombing) – một “thủ thuật” thao túng cảm xúc bằng sự quan tâm dồn dập, thay vì xuất phát từ mong muốn nghiêm túc tìm hiểu và xây dựng mối quan hệ bền vững với bạn.
Khi đó bạn nên tự nhắc nhở bản thân rằng, dù ai cũng mong muốn được trân trọng và nâng niu trong tình yêu, nhưng những lời đường mật không thể thay thế cho sự thấu hiểu và gắn kết thực sự. Một mối quan hệ lành mạnh và lâu dài cần có thời gian để vun đắp, thay vì chỉ được xây dựng trên những cảm xúc mãnh liệt nhất thời.
BÀI LIÊN QUAN
Họ chiếm quyền kiểm soát cuộc trò chuyện và không ngừng tự ca ngợi bản thân
Ý thức quá cao về tầm quan trọng của bản thân và nhu cầu được công nhận là vượt trội hơn người khác thường khiến người ái kỷ liên tục nói về những thành tựu của mình, thậm chí có xu hướng phóng đại chúng. Điều này không chỉ giúp họ cảm thấy xuất sắc hơn những người xung quanh mà còn tạo cho họ vẻ ngoài tự tin.
Tuy nhiên, vì quá bận rộn tập trung vào chính mình, họ có thể không đủ chú ý để lắng nghe bạn. Do đó, trong những cuộc trò chuyện, bạn nên quan sát và tự đặt những câu hỏi như: “Họ phản ứng thế nào khi bạn chia sẻ về bản thân?”, “Họ có lắng nghe và đặt thêm câu hỏi không, hay ngay lập tức chuyển hướng câu chuyện về mình?”. Nếu câu trả lời là vế sau, rất có thể họ không thực sự quan tâm đến bạn mà chỉ xem cuộc đối thoại như cơ hội để thỏa mãn nhu cầu thể hiện bản thân.
Xem thêm
• 9 dấu hiệu của người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ
• 9 bài học đắt giá về việc hẹn hò trước khi bước vào một mối quan hệ
• 5 kiểu người các nhà tâm lý học khuyên bạn không nên cho họ cơ hội thứ hai
Họ liên tục tìm kiếm sự công nhận từ bạn
Tuy thường được mô tả là những người có sự tự tin thái quá, trên thực tế, phần lớn người mắc chứng ái kỷ lại có lòng tự trọng thấp và dễ tổn thương khi bị chê trách hoặc không được công nhận. Vì thế, họ có thể không ngừng tìm kiếm sự quan tâm và ngưỡng mộ từ bạn nhằm củng cố cảm giác quan trọng của bản thân, đồng thời che giấu nỗi bất an và thiếu tự tin luôn thường trực trong tâm trí.
Họ thiếu sự đồng cảm
Thiếu sự đồng cảm hoặc thấu hiểu đối với cảm xúc của người khác là một trong những đặc điểm phổ biến của người ái kỷ. Những người này thường gặp khó khăn khi nói phải lời xin lỗi hay đặt mình vào góc nhìn của người khác. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến các mối quan hệ của họ, dù là tình bạn hay tình yêu, dễ rơi vào bế tắc và đổ vỡ.
Nếu nghi ngờ đối phương có xu hướng ái kỷ, bạn có thể quan sát cách họ phản ứng trước cảm xúc của bạn. Liệu họ có tỏ ra quan tâm khi bạn chia sẻ về một ngày tồi tệ ở nơi làm việc, một cuộc tranh cãi với bạn thân hay những bất đồng trong gia đình? Nếu câu trả lời là không, thậm chí họ còn tỏ ra chán nản hoặc thiếu kiên nhẫn khi bạn tâm sự, đó có thể là dấu hiệu rõ ràng của bệnh lý tâm thần này.
Họ không hài lòng khi bạn dành thời gian cho bạn bè
Quá nhạy cảm và thiếu cảm giác an toàn trong mối quan hệ cũng là những đặc điểm thường gặp ở người ái kỷ. Vì lý do này, họ dễ cảm thấy khó chịu và thậm chí đả kích bạn khi bạn dành thời gian cho bạn bè. Nghiêm trọng hơn, họ còn có thể cố tình làm bạn cảm thấy có lỗi vì đã không ưu tiên họ, hoặc công khai chê bai và chỉ trích bạn bè của bạn.
Họ liên tục hạ thấp bạn
Ban đầu, sự chế giễu của người ái kỷ có thể trông giống như những lời trêu chọc vô hại. Nhưng theo thời gian, họ bắt đầu bới móc mọi khía cạnh trong cuộc sống của bạn – từ gu ăn mặc, sở thích cá nhân đến những mối quan hệ xung quanh. Mục đích của họ là làm tổn thương và hạ thấp lòng tự trọng của bạn, từ đó nâng cao cảm giác quyền lực và sự tự tin của chính họ.
Nếu rơi vào tình huống này, bạn không nên đáp trả hay cố gắng tranh luận, vì điều đó có thể càng thúc đẩy họ tiếp tục hạ thấp bạn. Quan trọng hơn, nếu bạn nhận thấy họ vẫn tỏ ra khinh thường hoặc xem nhẹ bạn, ngay cả khi bạn đạt được thành tựu đáng tự hào, hãy nghiêm túc cân nhắc và dũng cảm rời khỏi mối quan hệ này.
Họ thao túng bạn
Gaslighting là một hình thức thao túng và lạm dụng tinh thần, đồng thời cũng là dấu hiệu đặc trưng của chứng ái kỷ. Những người mắc chứng rối loạn này thường khao khát sự tôn sùng, vì vậy họ có xu hướng sử dụng các chiến thuật thao túng để kiểm soát bạn và duy trì quyền lực trong mối quan hệ.
Họ có thể thản nhiên nói dối, vu khống người khác, bóp méo sự thật và làm sai lệch nhận thức của bạn. Khi dần rơi vào bẫy gaslighting, bạn có thể bắt đầu cảm thấy lo lắng và tự ti hơn hoặc cho rằng mọi thứ mình làm đều sai. Ngoài ra, thường xuyên xin lỗi hoặc tìm cách biện hộ cho hành vi của đối phương cũng là những dấu hiệu cảnh báo bạn đã bị thao túng trong mối quan hệ này.
Họ cho rằng mình luôn đúng và hiếm khi chủ động xin lỗi
Những người ái kỷ thường rất kiêu ngạo và có thái độ trịch thượng. Họ luôn tin rằng mình đúng và hiếm khi chịu nhận trách nhiệm cho hành vi của mình. Với họ, một cuộc tranh cãi không phản ánh những bất đồng cần giải quyết, mà chỉ là cơ hội để họ “dạy” bạn một sự thật nào đó. Vì thế, tranh luận hay cố gắng thỏa hiệp với những người này có thể chỉ khiến bạn thêm bất lực và mệt mỏi.
Trong những tình huống như vậy, bạn nên tránh tranh luận hay đối đầu trực tiếp với họ, vì càng phản kháng, bạn càng vô tình trao thêm quyền lực cho họ trong mối quan hệ. Thay vào đó, giữ khoảng cách sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân tốt hơn. Nếu tình hình không cải thiện, rời đi sẽ là lựa chọn sáng suốt nhất để đảm bảo sức khỏe tinh thần của bạn.
Họ phản ứng dữ dội khi bạn muốn kết thúc mối quan hệ
Người ái kỷ có lòng tự trọng mong manh và dễ bị tổn thương, nên họ thường phản ứng gay gắt, thậm chí đả kích người khác khi cảm thấy quyền lực và hình ảnh bản thân bị đe dọa. Nếu bạn quyết định kết thúc mối quan hệ, họ có thể trở nên tức giận, căm ghét và đổ lỗi cho bạn vì đã “làm sai” với họ. Trong nhiều trường hợp, họ thậm chí đặt mục tiêu làm tổn thương bạn bằng những lời lẽ mang tính sát thương cao, như một cách để trả đũa việc bị bỏ rơi.
Nhóm thực hiện
Bài: Khiết Minh
Tham khảo: Healthline
