Việc so sánh bản thân với người khác có thể trở thành động lực giúp chúng ta tiến bộ hơn nếu hành vi này được cân bằng và áp dụng hợp lý trong quá trình phát triển bản thân nói chung hoặc ở một lĩnh vực cụ thể. Ngược lại, nếu bạn để điều này chi phối suy nghĩ và cảm xúc của mình một cách tiêu cực, bạn dễ dàng quên mất giá trị của mình và gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tinh thần lẫn thể chất.
Vậy làm thế nào để biến hành vi này thành động lực thay vì áp lực? Dưới đây là 7 “thần chú” giúp bạn thoát khỏi vòng xoáy so sánh tiêu cực, tập trung vào giá trị thực sự của bản thân và phát triển theo cách riêng của mình.
1. So sánh bản thân với người khác không sai, nhưng cần được điều chỉnh và duy trì ở mức độ phù hợp
Câu thần chú đầu tiên mà bạn nên khắc ghi, đó là việc so sánh bản thân với ai đó là điều hết sức bình thường. Nó có thể trở thành động lực để bạn phát triển, miễn là bạn biết sử dụng nó đúng cách. Tuy nhiên, bạn không nên để hành vi này mang đến cảm xúc tự ti hay ghen tị. Chẳng hạn, nếu bạn nhìn thấy một người bạn cùng trang lứa đang thăng tiến rực rỡ trong sự nghiệp, thay vì cảm thấy thấp kém hay buồn bã, bạn có thể tự đặt ra câu hỏi rằng: “Điều gì đã giúp họ đạt được thành công này?“, “Mình có thể học hỏi điều gì từ người bạn này để trở nên tốt hơn?“… và khi ấy, sự so sánh này sẽ có ích để bạn nhận ra tiềm năng phát triển của bản thân và thúc đẩy bạn tiến về phía trước.
BÀI LIÊN QUAN
2. Bạn không cần phải trở nên hoàn hảo
Không ai sinh ra trên đời đã hoàn hảo về mọi mặt bởi mỗi cá nhân đều có ưu và nhược điểm riêng. Dù nhận thức được điều đó, chúng ta vẫn không ngừng đặt ra các tiêu chuẩn để đánh giá bản thân, từ vẻ bề ngoài đến tâm trí lẫn tính cách. Việc hướng tới sự hoàn thiện có thể giúp chúng ta phát triển hơn, nhưng nếu kỳ vọng trở nên quá cao hay xa rời thực tế, bạn sẽ không bao giờ cảm thấy đủ.
Trong cuốn Yêu những điều không hoàn hảo (The Things You Can See Only When You Slow Down), Đại đức Hae Min (nhà sư người Hàn Quốc, từng học tại Đại học Harvard và giảng dạy về tôn giáo và triết học phương Đông tại Đại học Hampshire (Mỹ) trước khi quyết định từ bỏ sự nghiệp học thuật để chuyên tâm vào đời sống tu hành) đã viết: “Chúng ta đừng ghét bỏ những gì mình còn thiếu sót. Mà hãy một lần nhìn nhận chúng với sự biết ơn”. Việc nhìn nhận những thiếu sót theo chiều hướng tích cực giúp bạn trân trọng những gì mình đang có. Hơn thế, nếu bạn biết yêu những khiếm khuyết ấy, bạn sẽ không còn bị giam cầm bởi nỗi sợ không hoàn hảo và có thể vô tư tận hưởng những niềm vui giản dị mà cuộc sống mang lại.
3. Những gì bạn thấy chỉ là một phần của sự thật
Mạng xã hội và các phương tiện truyền thông thường chỉ phản ánh một khía cạnh của cuộc sống người khác – phần họ muốn chủ động chia sẻ. Những tấm ảnh lung linh, thành tựu đáng ngưỡng mộ hay những chuyến nghỉ dưỡng xa hoa bạn thấy trên mạng đôi khi không thật sự phản ánh mọi điều người này đã trải qua trong thực tế.
Do đó, thay vì để bản thân bị cuốn vào những tiêu chuẩn hào nhoáng được phô bày trên mạng xã hội, bạn nên dành thời gian để xây dựng giá trị cá nhân theo cách phù hợp với bản thân. Mỗi người sẽ có hành trình riêng, với những ưu tiên, mục tiêu và định nghĩa khác nhau về thành công. Việc so sánh không mang lại ý nghĩa nếu nó chỉ khiến bạn cảm thấy thua kém hoặc bận tâm đến sự công nhận từ người khác.
Mặt khác, bạn nên học cách trân trọng những gì mình đang có, phát triển bản thân theo hướng bền vững và tìm kiếm niềm vui từ những điều giản dị trong cuộc sống nếu đang gặp phải các vấn đề tiêu cực liên quan đến việc tự so sánh, bởi hạnh phúc sẽ xuất phát từ sự hài lòng với chính mình và những giá trị bạn đang vun đắp mỗi ngày.
4. Hành trình thành công của người khác không phải là lối đi dành cho bạn
Không ai trong chúng ta muốn lãng phí cơ hội trải nghiệm những điều tốt đẹp nhất mà cuộc sống mang lại. Vì vậy, một số người trong chúng ta miệt mài theo đuổi những thành tích, danh vọng và đôi khi không hay biết họ đã đánh mất những giá trị cốt lõi của chính mình.
Càng mải miết chạy theo những tiêu chuẩn bên ngoài, họ càng dễ rơi vào cảm giác kiệt sức, giống như đang bơi ngược dòng, chống lại nhịp chảy tự nhiên của cuộc sống. Điều đó xảy ra khi những người này cố gắng bước trên con đường của người khác, thay vì tìm ra lối đi phù hợp với chính mình.
Do đó, bạn nên dành thời gian để khám phá và tìm hiểu bản thân một cách sâu sắc hơn, thay vì tìm kiếm giá trị bản thân từ những yếu tố bên ngoài. Bạn có thể thử viết ra những điều quan trọng nhất đối với bản thân trong cuộc sống, sau đó đối chiếu với thực tế hiện tại để xem liệu chúng có đang hiện hữu, tiến triển một cách tích cực không. Nếu có sự lệch hướng, đây có thể là thời điểm thích hợp để bạn điều chỉnh và định hình lại con đường sắp tới của mình.
Xem thêm
• 10 câu thần chú giúp bạn tự tin và hạnh phúc hơn mỗi ngày
• 6 quy tắc quan trọng giúp bạn bứt phá trong năm 2025
• Bạn thuộc kiểu tính cách nào trong bài trắc nghiệm tâm lý, tính cách Enneagram?
5. Không chỉ trích hay phán xét
Việc hạ thấp người khác bằng những lời chỉ trích có thể mang lại cảm giác thỏa mãn tức thời, đó là một cơ chế phòng vệ giúp bạn tạm quên đi nỗi bất an về chính mình. Ví dụ, khi thấy ai đó chia sẻ về thành công của họ, bạn có thể phản ứng bằng cách chế giễu hoặc đưa ra những nhận định tiêu cực. Đây là một cách để bạn xoa dịu sự ghen tị hoặc bất mãn thầm kín trong cuộc sống của mình, nhưng về lâu dài, nó chỉ khiến bạn càng chìm sâu hơn vào vòng lặp này thay vì tập trung vào những điều mình có thể cải thiện.
Ngược lại, khi bạn thử học cách khen ngợi và vui mừng cho thành công của người khác, hoặc đơn giản là không quan tâm đến nó, bạn sẽ tạo ra một tâm thế vững vàng hơn và có nhiều thời gian, năng lượng để tập trung vào những điều thật sự quan trọng với bản thân. Hơn thế, tư duy này còn giúp bạn có cơ hội tạo dựng những mối quan hệ tốt đẹp để cùng đồng hành và phát triển.
6. Những thứ bạn từng trải qua đều vô cùng riêng biệt
Trong cuốn sách Những kẻ xuất chúng (Outliers: The Story Of Success) của nhà báo Malcolm Gladwell, ông đã chỉ ra rằng thành công của một người không chỉ đến từ nỗ lực cá nhân mà còn bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bên ngoài như bối cảnh lịch sử, văn hóa và điều kiện xã hội. Điều này có nghĩa là khi bạn so sánh bản thân với người khác nhưng lại không xét đến bối cảnh và trải nghiệm riêng của mỗi người trong cuộc sống, điều này có thể dẫn đến những đánh giá sai lệch và tạo những áp lực không cần thiết.
Ngược lại, những gì bạn đã trải qua, những bài học bạn đã tiếp nhận đều mang một giá trị hết sức thiết thực và có ý nghĩa riêng – điều người khác có thể thầm ngưỡng mộ hay thậm chí là những khoảnh khắc độc nhất mà không ai có thể trải qua theo cách giống như bạn. Vì thế, thay vì đánh giá bản thân dựa trên thành công của đối phương, bạn nên thời gian để nhìn lại hành trình của chính mình, ghi nhận những nỗ lực bạn đã bỏ ra và tiếp tục tiến về phía trước với sự tự tin và kiên định.
7. Tập trung vào hiện tại và tương lai
Thần chú cuối cùng cũng là lời nhắc nhở quan trọng nhất: nếu bạn muốn so sánh, hãy so sánh với chính bản thân mình trong quá khứ. Bởi cuộc sống là một hành trình liên tục học hỏi, phát triển và tiến bộ, nhưng đôi khi, bạn lại quên nhìn lại những gì mình đã đạt được và những thử thách đã vượt qua.
Khi dành chút thời gian để nhìn lại, bạn có thể nhận ra rằng mình đã trưởng thành hơn, mạnh mẽ hơn và hiểu biết hơn so với trước đây. Thay vì để bản thân bị cuốn vào vòng xoáy lo âu, bạn nên tập trung vào những thành tựu bạn đã đạt được. Đây cũng là cánh cửa giúp bạn phát triển bản thân hiệu quả, tránh bị cuốn vào vòng xoáy tiêu cực.
Nhóm thực hiện
Bài: Phương Vi
Tham khảo: Psyche
