Ngoài chỉ số IQ (chỉ số thông minh), nâng cao chỉ số cảm xúc EQ (Emotional Quotient) chính là chìa khóa giúp bạn đối mặt với những thăng trầm trong cuộc sống một cách sáng suốt, bởi chỉ số EQ cao không chỉ giúp bạn nhận biết và kiểm soát tốt cảm xúc của bản thân, mà còn hỗ trợ bạn xây dựng các mối quan hệ gắn kết và đưa ra những quyết định đúng đắn. Dưới đây là 8 thói quen giúp bạn rèn luyện và nâng cao trí tuệ cảm xúc để hướng đến một cuộc sống cân bằng, hạnh phúc và ý nghĩa hơn.
1. Lắng nghe tích cực
Trong một cuộc trò chuyện, chúng ta không chỉ giao tiếp với nhau qua lời nói mà còn thông qua cử chỉ, thái độ, giọng điệu, hành động… Do đó, khi bạn kết hợp giữa việc lắng nghe và quan sát biểu cảm của đối phương, bạn sẽ dễ dàng tập trung vào đoạn hội thoại, cảm nhận được cảm xúc của đối phương và có sự thấu hiểu với họ. Ví dụ, thay vì chỉ lắng nghe câu chuyện của ai đó một cách vô thức, bạn có thể để ý đến sự mệt mỏi trong ánh mắt hoặc cách họ thể hiện ngôn ngữ cơ thể. Từ đó, bạn sẽ khéo léo hơn trong cách nói chuyện hoặc thể hiện sự quan tâm, khiến đối phương cảm thấy thoải mái và được tôn trọng. Điều này là nền tảng để gắn kết các mối quan hệ, tránh sự hiểu lầm và củng cố, phát triển những cảm xúc tích cực.
BÀI LIÊN QUAN
9 bước giúp cải thiện chỉ số EQ của bạn
2. Khả năng điều chỉnh cảm xúc
Trong cuộc sống, chúng ta khó tránh khỏi những lúc phải đối mặt với những tình huống căng thẳng, xung đột với người khác. Khi ấy, nếu bạn không biết cách kiểm soát cơn giận của mình, bạn sẽ dễ dàng mất bình tĩnh và khiến mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn. Do đó, việc học cách điều chỉnh cảm xúc sẽ là nền tảng giúp bạn giải quyết vấn đề một cách êm đẹp và duy trì các mối quan hệ tích cực – những yếu tố cần thiết để kiến tạo nên sự thành công trong tương lai.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn phải kìm nén hay phủ nhận cảm xúc của mình. Học cách điều chỉnh cảm xúc tức là bạn đang rèn luyện thói quen và khả năng nhận diện, thấu hiểu và quản lý mọi niềm vui, nỗi buồn, giận dữ, thất vọng… một cách hợp lý. Thay vì để những cảm xúc này lấn át và chi phối hành động, bạn đã biết cách lắng nghe chúng để hiểu rõ giá trị của chúng mang lại cho bạn.
Ví dụ, khi bạn cảm thấy bản thân sắp tranh cãi với ai đó, thay vì thể hiện sự tức giận ngay lập tức, bạn có thể dừng lại vài phút, hít thở sâu, quan sát cơn giận của mình và tự hỏi: “Tại sao mình lại tức giận?”, “Cảm xúc này bắt nguồn từ đâu?”, “Điều mình thực sự muốn trong tình huống này là gì?“, “Liệu sau khi mình trút giận, mọi thứ sẽ tốt hơn chứ?”. Việc nhận diện rõ cảm xúc sẽ giúp bạn không bị cuốn theo phản ứng bộc phát, đồng thời tìm ra cách hành xử phù hợp hơn trong những tình huống phát sinh. Đây là chìa khóa để bạn xây dựng một tâm trí lành mạnh, giữ gìn các mối quan hệ và đạt được sự cân bằng trong cuộc sống.
Để thiết lập thói quen điều chỉnh cảm xúc, bạn có thể thử viết nhật ký, đi bộ, tập yoga, thiền định, thực hành chánh niệm hoặc chia sẻ với những người đáng tin cậy để vượt qua cảm xúc tiêu cực, nhận diện được những suy nghĩ từ nội tâm và tăng cường sự tự tin khi đối diện với các thử thách, khó khăn bất ngờ.
3. Đồng cảm
Thông thường, những người có trí tuệ cảm xúc cao thường dễ dàng thấu hiểu và đồng cảm với cảm xúc của người khác, bởi họ có khả năng quan sát cực kỳ sâu sắc, từ đó họ không chỉ nhận ra những cảm xúc được biểu hiện bên ngoài, mà còn nhận định được lý do đằng sau ánh mắt hay hành vi của một ai đó. Chẳng hạn, khi chứng kiến ai đó bộc phát cơn giận, nhiều người có thể cho rằng đó là biểu hiện của tính nóng nảy. Tuy nhiên, những người có trí tuệ cảm xúc cao sẽ nhận ra rằng cơn giận ấy thực chất bắt nguồn từ nỗi sợ bị tổn thương hoặc cảm giác bất an. Vì vậy, trước khi vội vàng phán xét điều gì đó, bạn nên thử đặt mình vào vị trí của đối phương, tưởng tượng bản thân sẽ cảm nhận ra sao trong hoàn cảnh của họ. Sự đồng cảm chính là nền tảng cốt lõi của việc xây dựng lòng tin, tạo nên những mối quan hệ ý nghĩa và lâu dài.
Bên cạnh đó, đồng cảm không có nghĩa là bạn phải đồng ý với mọi hành động của đối phương. Đó là một trạng thái tinh thần, trong đó bạn tạm gác lại những định kiến và cảm xúc cá nhân để thực sự hiểu được góc nhìn của người đối diện. Tuy vậy, bạn nên lưu ý để tránh rơi vào tình trạng đồng cảm quá mức, để không bị cuốn theo những cảm xúc tiêu cực từ bên ngoài. Cách để chia sẻ với người khác lành mạnh là khi bạn kết nối và hỗ trợ người khác ở một mức độ vừa phải, lập một ranh giới cá nhân rõ ràng nhằm tránh nguồn năng lượng tiêu cực ảnh hưởng trực tiếp đến bản thân.
4. tự nhận thức
Tự nhận thức là quá trình hiểu rõ cảm xúc, điểm mạnh, điểm yếu và giá trị của bản thân. Người có trí tuệ cảm xúc cao thường có khả năng tự nhận thức tốt, họ hiểu rõ điều bản thân mong muốn và không để cảm xúc cá nhân làm ảnh hưởng đến những người xung quanh. Bạn có thể phát triển khả năng tự nhận thức bằng việc dành thời gian mỗi ngày để suy ngẫm, chú ý đến cảm xúc của mình và miêu tả chính xác nó. Thay vì chỉ nói đơn giản là bản thân đang cảm thấy không tốt, bạn có thể xác nhận cụ thể cung bậc cảm xúc như bực bội, bế tắc, hồi hộp hay lo lắng. Càng miêu tả chi tiết cảm xúc, bạn càng hiểu rõ về bản thân để điều chỉnh suy nghĩ và dễ dàng tìm ra cách giải quyết vấn đề. Nhờ đó, bạn nâng cao sự hiểu biết thêm về bản thân và góp phần xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với người khác.
Hãy thử tưởng tượng, khi bạn biết rõ mình là ai, điều gì khiến bạn vui, điều gì làm bạn buồn và tại sao bạn phản ứng như vậy trước những tình huống khác nhau, bạn sẽ bắt đầu kiểm soát được cảm xúc của mình thay vì để chúng kiểm soát bạn. Ví dụ, nếu bạn biết rằng mình thường cảm thấy căng thẳng khi nhận được những lời phê bình, bạn có thể dành thời gian phân tích cảm xúc đó: Liệu nó đến từ sự sợ hãi bị đánh giá, hay từ kỳ vọng quá cao bạn đặt vào bản thân? Khi đã nhận ra nguồn gốc, bạn có thể xử lý vấn đề một cách triệt để và biến nó thành những trải nghiệm tích cực.
5. Thực hành lòng biết ơn
Khi bạn thực hành lòng biết ơn, não bộ sẽ tiết ra serotonin và dopamine – những hormone hạnh phúc – giúp bạn cảm thấy thư thái và bình yên hơn. Chẳng hạn, trước khi đi ngủ, bạn có thể nhớ lại một khoảnh khắc ý nghĩa trong ngày, như lời khen từ đồng nghiệp hoặc một bữa tối ấm cúng cùng gia đình.
Thực hành lòng biết ơn tuy không thể ngay lập tức giải quyết mọi trở ngại, nhưng sẽ mang đến cho bạn góc nhìn mới mẻ, giúp bạn có thêm bài học và cơ hội tiềm năng để thành công rực rỡ trong tương lai. Khi biết trân trọng những gì mình đang có, bạn sẽ dễ dàng cảm nhận và thấu hiểu những điều tốt đẹp người khác mang đến cho bạn. Một phương pháp dễ dàng và hiệu quả để bắt đầu thực hành thói quen biết ơn là bạn có thể ghi lại ba điều khiến bạn cảm thấy biết ơn vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ. Duy trì thói quen này đều đặn không chỉ tạo ra sự chuyển biến tích cực trong tư duy và cảm xúc cá nhân bên trong bạn, mà còn có khả năng lan tỏa các tác động tích cực đến mọi người xung quanh như hiệu ứng domino – hiệu ứng lan tỏa những giá trị hạnh phúc đến cộng đồng.
Xem thêm
•8 thói quen thường gặp của những người sống tích cực
•9 thói quen những người có sức khỏe tinh thần tốt thường làm trước khi đi ngủ
•4 thói quen phổ biến vô tình cản trở bạn phát triển khả năng tư duy
6. Học cách chấp nhận bản thân
Theo Martin Seligman, cha đẻ của tâm lý học tích cực, trạng thái thịnh vượng hay thăng hoa (flourishing) là khi con người cảm thấy hài lòng với cuộc sống và đồng thời phát triển toàn diện cả về cá nhân lẫn xã hội. Để đạt được điều này, chúng ta cần phải học được cách chấp nhận bản thân, vì nó gắn liền với mô hình hạnh phúc PERMA, bao gồm 5 yếu tố: cảm xúc tích cực (Positive Emotion), sự tham gia tích cực (Engagement), mối quan hệ (Relationships), ý nghĩa cuộc sống (Meaning) và thành tựu (Accomplishment).
Dựa vào lý thuyết này, hành vi chấp nhận bản thân giúp xây dựng lòng tự trọng lành mạnh, tức là cảm giác tự tin và ý thức được bản thân không phụ thuộc vào sự công nhận từ người khác. Thực tế, chúng ta thường có xu hướng tự trách mình khi mắc sai lầm, dẫn đến cảm giác tự ti, bất an và rụt rè. Tuy nhiên, thay vì phủ nhận hay né tránh những điểm yếu, việc nhìn nhận khuyết điểm một cách bình tĩnh và khách quan sẽ mang lại cho bạn cơ hội để điều chỉnh cảm xúc, hành vi, tránh lặp lại những sai lầm tương tự và vững vàng hơn trước những thử thách trong tương lai.
Khi bạn học cách chấp nhận rằng mỗi người đều có điểm mạnh và điểm yếu, cảm giác xấu hổ hay tự ti sẽ dần được thay thế bằng thái độ cầu tiến và tích cực. Điều này giúp bạn phát triển khả năng kiểm soát cảm xúc, tự tin hơn vào chính mình, và xây dựng một cuộc sống hài hòa, cân bằng. Đồng thời, chấp nhận bản thân cũng nuôi dưỡng lòng kiên nhẫn và sự bao dung, không chỉ với chính mình mà còn với những người xung quanh.
7. Cởi mở với ý tưởng mới
Cởi mở là khả năng tiếp nhận những quan điểm, ý tưởng và trải nghiệm mới với sự tôn trọng và sẵn lòng học hỏi. Điều này giúp bạn nhìn nhận thế giới một cách đa chiều, thay vì giới hạn bản thân trong những định kiến hay suy nghĩ quen thuộc. Trí tuệ cảm xúc sẽ được nâng cao đáng kể khi bạn sẵn sàng đón nhận những điều mới, nó giúp bạn hiểu và đồng cảm với những người có niềm tin khác biệt, từ đó tạo sự gắn kết mạnh mẽ hơn trong các mối quan hệ.
Người có trí tuệ cảm xúc cao thường biết cách tiếp cận những quan điểm khác biệt mà không tỏ ra phán xét hay áp đặt, họ luôn tìm kiếm cơ hội học hỏi từ những ý tưởng mới. Điều này giúp bạn linh hoạt hơn khi phải đối mặt với những tình huống hay ý tưởng mới. Thay vì vội vàng đánh giá hay phủ nhận, bạn dành thời gian để suy ngẫm về tính hợp lý, tiềm năng phát triển và những mặt lợi ích, hạn chế mà ý tưởng đó mang lại. Điều này không chỉ giúp bạn mở rộng kiến thức mà còn nâng cao khả năng tư duy phản biện và học hỏi từ những góc nhìn đa dạng. Đôi khi, chính những ý tưởng mà ban đầu bạn chưa đồng tình có thể trở thành nguồn cảm hứng hoặc mang lại giải pháp hữu ích trong tương lai. Thiết lập thói quen chấp nhận sự đa dạng trong quan điểm và trải nghiệm là bước quan trọng để bạn trưởng thành cả về mặt cảm xúc lẫn trí tuệ, giúp bạn sống hòa hợp hơn với chính mình và thế giới xung quanh.
BÀI LIÊN QUAN
8. Rèn luyện trí tuệ cảm xúc liên tục
Trí tuệ cảm xúc là một kỹ năng cần được rèn luyện lâu dài, đòi hỏi bạn phải có sự học hỏi, và phát triển không ngừng. Trên hành trình phát triển trí tuệ cảm xúc sẽ không tránh khỏi những thử thách, nhưng điều quan trọng là bạn phải không ngừng nỗ lực, kiên trì vượt qua những khó khăn và xem mỗi thất bại là một bài học quý giá. Mỗi ngày, việc bạn dành thời gian để tự suy ngẫm về cảm xúc bản thân, lắng nghe người khác hay quản lý căng thẳng… đều góp phần xây dựng nền tảng cảm xúc vững chắc. Vì vậy, bạn hãy luôn kiên nhẫn với chính mình, đừng ngần ngại dành thời gian cho những bài tập thực hành cảm xúc mỗi ngày. Rèn luyện EQ không phải là một cuộc đua về đích, mà là một hành trình để bạn khám phá bản thân và trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Dần dần, bạn sẽ biết cách quản lý cảm xúc cá nhân và tạo nên một cuộc sống cân bằng, hạnh phúc và ý nghĩa hơn.
Nhóm thực hiện
Bài: Thanh Ngân
Tham khảo: hackspirit
