Trước khi tôi đến Morocco, một người chị đã nói: “Hãy đi và trả lời giùm chị xem tại sao rất nhiều NTK thời trang lừng lẫy từ Yves Saint Laurent đến Jacquemus đều mê đắm Morocco đến vậy?”. Tôi cho đó là một đề bài thú vị. Tình yêu của Yves Saint Laurent với vương quốc Bắc Phi này đã không còn xa lạ với những người yêu thời trang. Ông đến Morocco từ thập niên 60, chụp những tấm ảnh tại quảng trường Jemaa el-Fnaa lừng danh, đắm chìm với những tấm kaftans, mua lại tòa nhà Villa Oasis màu xanh lục thăm thẳm nối liền với vườn thực vật Jardin Majorelle đầy những giống xương rồng kỳ lạ, để giờ đây nơi đó thành bảo tàng mang tên ông nằm trên một con đường cũng được gọi là Rue Yves Saint Laurent. Jacquemus thì choáng ngợp trước màu sắc và xúc giác mà các “souks” – từ để chỉ các khu chợ ở Morocco – mang lại đến mức BST Thu – Đông 2018 của anh được đặt tên là “Le Souk” tràn đầy những chiếc đầm tunic lụa, chất liệu cashmere hay kỹ thuật draping.

Xưởng nhuộm da ở Fez.

50 sắc thái xanh ở Chefchaouen.

Lạc vào xứ sở Nghìn lẻ một đêm

Sau một chuyến đi đến đất nước có cả sa mạc rộng lớn nhất thế giới và cả dãy núi Atlas trong mình, tôi phần nào hiểu được lý do Morocco bỏ bùa yêu những tâm hồn yêu cái đẹp phương Tây. Xứ sở này là một hỗn hợp thú vị của văn hóa Ả Rập tồn tại từ thời cổ đại, phát triển rực rỡ và rồi hòa hợp lãng mạn với phong vị nước Pháp vào thế kỷ 20. Đó là một nơi tập trung trí tuệ và thẩm mỹ hàng ngàn năm của châu Phi và Trung Đông nhưng cũng có những ly cà phê sữa uống ở một tiệm ngoài vườn như đồng quê châu Âu, hay những bữa thịt nướng ăn trên tầng thượng một tòa nhà rất Parisian. Bạn muốn lạc lối trong 9.000 con hẻm nhỏ chằng chịt ở phố cổ Fez có từ thế kỷ 13; bạn muốn hoa mắt với những hoa văn mosaic li ti tràn đầy sắc màu; bạn muốn uống mỗi ngày 3 lần trà bạc hà nóng the rượi cổ họng và nếm món thịt cừu nấu trong tajine với gừng, cumin, nghệ, quế.

Chuyến đi đến Morocco không thể thiếu những địa danh như bước ra từ truyện Nghìn lẻ một đêm.

Fez có thật hay là không có thật?

Kiến trúc Arab trong một tòa nhà cổ ở Fez.

Khung cửa của Đại học Al Quaraouiyine tại Fez. UNESCO ghi nhận đây là trường đại học lâu đời nhất thế giới, ra đời năm 859.

Chưa bao giờ tôi đến một thành phố như vậy. Đêm khuya đến nơi, từ chỗ xe đậu vào đến riad – từ dùng để chỉ nhà cổ của Morocco được người ta biến thành khách sạn, phải thuê hai ông già 70 tuổi chất hành lý của mọi người vào xe cút kít đẩy đi vì đường vào riad quá bé, không thể đi xe hơi vào được. Khu phố cổ của Fez gồm 9.000 con hẻm nhỏ chằng chịt. Người ở đây 30 năm cũng không chắc biết hết những đường ngang ngõ tắt này. Lạc vào khu medina – thành cổ của Morocco là một trải nghiệm có một không hai. Có những đoạn đường tối, hẹp, tù túng như địa đạo Củ Chi. Người ta buôn bán thảm, giày, ô-liu, rau, dâu, thịt, bánh, kẹo, vải, trầm và ngàn tỷ thứ khác trong medina. Bạn có thể tưởng tượng nơi ấy chằng chịt như chợ Chatuchak của Bangkok nhưng thay vì sạp hàng thì là nhà cổ của cư dân ở đây. Bất ngờ hơn cả, đằng sau những cánh cửa nhà tồi tàn lại là những riad, nhà hàng, cửa tiệm hàng trăm năm tuổi với những bức tường khảm mosaic rực rỡ, trần cao vời vợi và kiến trúc Islam xa hoa ngỡ ngàng. Đúng là không thể đánh giá một căn nhà qua cánh cửa của nó.

Hàng hóa tại quảng trường kiêm khu chợ lừng danh Jemaa el Fnaa ở Marrakesh.

Nghệ thuật khảm đá mosaic là đặc trưng kiến trúc và trang trí Islam của Morocco.

Người ta nói rằng ở trong medina, nhịp sống bây giờ của Fez vẫn như thời thế kỷ thứ 9. Những con người yêu thánh Allah vẫn nhuộm da để khâu giày babouche, vẫn nướng bánh pastilla thịt gà, vẫn bán lá bạc hà xanh non một góc chợ và nấu trà bạc hà nóng với lá tươi và bỏ khá nhiều đường làm thành món uống mang dấu ấn của cả một vương quốc, vẫn như vậy mỗi ngày đã mười hai thế kỷ qua.

Chefchaouen có xanh như trong những tấm ảnh du lịch thật không? Xanh thật! Xanh y như vậy. Và có lẽ máy ảnh khó lòng bắt được hết các sắc độ xanh dương khác nhau tạo nên vẻ bình yên mà bí ẩn của nơi này, cũng khó lòng ghi lại nhịp sống như không thuộc về Trái đất của những con người và con mèo nơi đây.

Nón len bán đầy các souk – chợ của Morocco.

Từ sa mạc đến Marrakesh sắc màu

Một chuyến đi đến Morocco không thể thiếu một đêm cắm trại giữa sa mạc Sahara sau hai tiếng lênh khênh trên những chú lạc đà. Hai tiếng đồng hồ trên lưng chú lạc đà đi vào trung tâm sa mạc lớn nhất thế giới. Chỉ có những đụn cát kéo dài đến vô tận, bầy lạc đà khật khừ và những con người chọn cuộc sống du mục. Mặt trời chói chang trên vai, cát vàng trải đến tận cùng của lặng im, gió thổi rối tóc. Lạc đà đưa người đến túp lều nào giữa mênh mông Sahara để nghỉ chân đêm nay. Trước khi đến đây tôi nghe dọa là: sa mạc về đêm lạnh lắm, không có nước đánh răng rửa mặt đâu, hãy mang theo chai nước suối để có nước sinh hoạt, mang theo mì tôm. Nhưng ở đây lều trại tiện nghi, gối nệm xinh xắn trắng nõn, chăn lông ngỗng ấm sực. Có trà bạc hà, cà phê sữa nóng, bò hầm, salad, trái cây phủ chocolate đầy đủ như bất kỳ nơi nào. Và trời chi chít sao, cát vàng mềm như sữa thinh lặng hơn bất kỳ nơi nào.

Cưỡi lạc đà vào trung tâm Sahara – hấp dẫn đấy nhưng hãy chuẩn bị đôi chân bạn sẽ mỏi nhừ sau đó.

Chouara Tannery là 1 trong 3 xưởng thuộc da của Fez. Ra đời từ thế kỷ 11, Chouara là xưởng lớn nhất và hấp dẫn du khách nhất nhờ những vại màu nhuộm đa sắc nằm trên sân thượng đầy nắng.

Và Marrakesh, nếu chỉ được đến duy nhất một nơi trên toàn Morocco, có lẽ nên chọn nơi này. Hãy để mình thật sự lạc lối ở medina rộng 700 hecta, trả giá thật lực để mua giày babouche, mua vải vóc và gia vị. Sau khi mệt nhoài vì mua sắm thì gặp nhau bên một ly nước cam hay trà bạc hà trên quán cà phê nhìn xuống quảng trường nơi mà khỉ và rắn đang làm xiếc, người ta đang nhảy múa, bán buôn và thậm chí những ông già vẫn làm nghề kể chuyện cho mọi người nghe như từ thế kỷ 11 đến giờ vẫn thế.

Quán ven đường nấu ăn bằng tajine.

Cắm trại ở sa mạc Sahara.

Bạn Mohammed hỏi: Nếu có một điều để nhớ về Morocco, chỉ một điều duy nhất thôi, cô sẽ nhớ về điều gì? Tôi nói đó là hoa cam. Trước khi đến đây, tôi nghĩ “quốc hoa” của Morocco hẳn phải là hoa hồng. Nhưng giờ tôi nghĩ đó nên là hoa cam. Khắp từ đồng quê đến thành thị, khắp các lăng mộ đền đài, từ nhà hàng khách sạn đến góc ban công, khoảng vườn nào, vỉa hè nào vô danh cũng đầy những cây cam lúc lỉu trái mọng và chi chít hoa trắng. Giống như người Morocco cứ ngó quanh chỗ nào còn đất trống thì đem cam tới trồng cho xum xuê vậy. Sân khách sạn chắc đâu 20-30 bụi cam đang trổ bông chẳng vì ai. Hương hoa tinh khiết ngọt và đắng. Những trái cam 5 dirham 1 kg chưa trả giá mua ở chợ quê mà ngon đến mềm lưỡi. Những ly nước cam bán đầy các nẻo đường trên sa mạc và trong rừng thẳm đều khiến người ta nghĩ ngợi không bỏ đường mà sao ngọt đến từng tép như vậy.

Chụp nhiều hình cây cam và hoa cam lắm, nhưng không chụp được hương hoa trắng bao quanh vương quốc xa xăm ấy. Đành ghi vào tim vậy…