Cuộc sống bấp bênh sau hai năm đại dịch, những căng thẳng, áp lực đến từ guồng quay công việc bất tận, tương lai vô định hay các vấn đề về môi trường, biến đổi khí hậu… khiến nhiều người buộc phải dừng lại và tìm cho mình một lối sống phù hợp hơn. Vài năm gần đây, ngày càng nhiều thị dân chọn trở về quê nhà hay dừng chân ở một mảnh vườn xa để tự tạo lập cuộc sống mới. Tuy vậy, không phải ai cũng đủ dũng cảm để buông bỏ mọi thứ hay khó tránh khỏi đắn đo trước một vài ngộ nhận: Phải có đất rộng, phải có kiến thức làm nông, phải sống dựa hoàn toàn vào nguồn thu từ nông phẩm… Muôn vàn khó khăn được vẽ ra bởi trí tưởng tượng của những người chưa thực sự bắt tay vào làm khiến cho hành trình trở về với tự nhiên càng thêm xa vời vợi, thậm chí dễ phạm sai lầm lúc mới bắt đầu. Trong trường hợp đó, “Bán nông bán X” có thể là một lựa chọn dễ tiếp cận hơn.

Ảnh: Pexels/Gary Barnes

Khái niệm về lối sống “Bán nông bán X” (Half Farmer, Half X) được Shiomi Naoki – tác giả cuốn sách Sống bán nông bán X – đề xuất lần đầu vào giữa những năm 1990. Ở thời điểm đó, các vấn đề về môi trường là nguồn cơn khiến ông rời quê hương Ayabe và chuyển đến một khu vực thành thị khác để đi tìm giải pháp từ việc canh tác tự cung tự cấp. Ý tưởng đến với ông khi bắt gặp cụm từ “bán nông bán tác” (lối sống dựa trên sinh kế sinh thái, đồng thời gửi thông điệp cho thế giới thông qua viết văn) trong cuốn sách của tác giả Hoshikawa Jun. Sau này, ông cũng tìm thấy thuật ngữ tương tự “một nửa nông dân, một nửa thợ thủ công” trong sách của bậc thầy thợ mộc Tsunekazu Nishioka hay “một nửa nông dân, một nửa họa sĩ” trong tiểu thuyết Bão tố của Toson Shimazaki. Naoki Shiomi quyết định thay “X” vào vế còn lại để chỉ phần thiên chức mà mỗi người vẫn đang tìm kiếm trong khi theo đuổi lối sống sinh kế nhỏ, và tin rằng đây chính là giải pháp cho tương lai.

Thế giới văn hóa

Cảm hứng sống xanh từ Instagram

“Bán nông bán X” giải quyết hai nhu cầu lớn nhất của đời người: có thức ăn và sống có ý nghĩa. Một mặt, ta từ giã xã hội tuần hoàn dưới hình thái sản xuất số lượng lớn, xuất nhập khẩu, tiêu thụ rồi vứt bỏ; để trở về với ý nghĩa thực sự của nông nghiệp bền vững, tự chủ lương thực, sống vừa đủ và trải nghiệm nhiều hơn thông qua việc “làm nông nửa ngày”. Mặt khác, ta tận dụng nửa ngày còn lại để khai thác thiên phú, cá tính, sở trường, kỹ năng nhằm tạo nên giá trị cho bản thân và cộng đồng, đồng thời có thêm thu nhập lành mạnh – một kiểu thu nhập không cao về giá trị kinh tế nhưng lại giàu có về mặt tinh thần. Shiomi tin rằng “mỗi người đều có một sự nghiệp cả đời”, nhưng không phải ai cũng tìm thấy ngay từ đầu. Đôi khi, công việc bạn thực sự thích và có khả năng làm được chỉ xuất hiện khi bạn đã thoát khỏi áp lực thời gian và tiền bạc. Trùng hợp thay, lối sống sinh kế nhỏ có thể là nền tảng an toàn để bạn trở nên giàu có về mặt thời gian và thay đổi suy nghĩ về giá trị cốt lõi của chính mình.

Ảnh: Pexels/Anna Shvets

Điểm đặc biệt của lối sống này là bất cứ ai cũng có thể bắt đầu thực hiện, ở cả nông thôn hoặc ngay trong thành phố. Bạn có thể tự xây dựng một khu vườn ngoài ban công, trên mái nhà, trong sân trước, trên một mảnh đất mượn hay ở vườn cộng đồng. Bạn có thể làm nông đúng bốn giờ mỗi ngày hoặc ba ngày một tuần, thậm chí chỉ làm vào những ngày cuối tuần cũng được. Quy mô hay thời gian không quan trọng, miễn là bạn bắt đầu gieo ít nhất một hạt giống và bước một bước để đến gần với thiên nhiên. Nếu nhiều người cảm thấy việc trở về làm nông toàn thời gian có quá nhiều thử thách, đặt mục tiêu đơn giản có thể giúp mọi thứ bắt đầu dễ dàng và ít bối rối hơn. Điều quan trọng là, thông qua làm nông, chúng ta có thể vượt qua tư tưởng xem con người là trung tâm của vũ trụ, từ bỏ suy nghĩ kiểm soát mọi thứ. Nói cách khác, chúng ta có thể học cách sống hài hòa, tôn trọng, học hỏi và tuân theo quy luật của thế giới tự nhiên.

Bí quyết sống

Chúng ta cần học hỏi những gì từ các quốc gia thân thiện với môi trường?

Việc một người vừa làm nông, vừa làm thêm một công việc khác không phải quá xa lạ, ngay cả ở nông thôn Việt Nam. Từ xa xưa, vẫn luôn tồn tại những người nông dân cũng là thợ mộc, thợ rèn, thợ may, thợ gốm trong một vòng tuần hoàn tự cung tự cấp quy mô làng xã. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, “Bán nông bán X” nhấn mạnh hành trình đi tìm ý nghĩa cuộc sống, khi thời gian làm nông và thời gian dành cho X có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Ví dụ, Shiomi thường có cảm hứng khi đang cắt cỏ trên đồng nên luôn để sẵn bút chì và giấy trong túi để viết ra những ý tưởng đó. Có người bắt đầu làm nông rồi mới khám phá X, nhưng cũng có người xác định được X rồi mới quay về làm nông. Điều đó là hoàn toàn tự nhiên, vì suy cho cùng, “Bán nông bán X” là một phương trình cuộc đời mà mỗi người phải tự đi tìm lời giải cho riêng mình.

Ảnh: Pexels/Cottonbro