Nghi thức có thể gọi là phép lịch sự tối thiểu của một xã hội phát triển, thể hiện qua kỹ năng giao tiếp và ứng xử, cách nói năng, ăn mặc, ngôn ngữ và cử chỉ. Một cá nhân am hiểu về nghi thức sẽ luôn tỏa sáng giữa đám đông và được mọi người tôn trọng, không kể giàu nghèo, bằng cấp.

Nghe từ “nghi thức”, người ta dễ mường tượng đến những quy tắc rất nghiêm ngặt, vậy nên hiểu về từ này theo cách nào cho đúng?

Nghi thức chính xác là các quy tắc ứng xử dựa theo tiêu chuẩn của những nền văn hóa hoặc quốc gia khác nhau. Tuy được hiểu là các “quy luật”, nhưng do nghi thức gắn bó chặt chẽ với cách ứng xử và văn hóa nên các quy tắc trong nghi thức vẫn luôn thay đổi theo thời gian. Ví dụ, quy tắc châu Âu thời Phục hưng cho rằng phụ nữ không được mặc váy ngắn quá mắt cá, nhưng đến bây giờ quy tắc này đã trở nên lỗi thời.

Nghi thức quan trọng thế nào trong đời sống hàng ngày, đặc biệt với phụ nữ?

Cốt lõi của nghi thức là ứng xử làm sao để cho người đối diện cảm thấy được tôn trọng và thoải mái khi giao tiếp với mình. Trong thời đại số như ngày nay, lời mời hay cảm ơn thường được viết qua những tin nhắn để “tiết kiệm thời gian”, thì nghi thức hay phép lịch sự vẫn luôn là những quy tắc cơ bản cần nắm vững để giao tiếp qua bất kỳ phương tiện nào.Fanny Jackson Coppin – nhà giáo dục Mỹ vào thế kỷ XIX – có một câu nói rất ấn tượng, và có lẽ đối với tôi đây là câu nói rõ và đúng nhất về tầm quan trọng của nghi thức: “Đôi khi những cơ hội và chân trời mới trong cuộc sống không đến với bạn bằng tiền bạc hay học vấn, chúng đến với bạn nhờ vào khả năng ứng xử tốt của bạn với những người xung quanh”. Tôi không dám khẳng định là nghi thức quan trọng với phụ nữ, nhưng tôi tin là phép lịch sự và sự khéo léo sẽ làm một cô gái duyên dáng và huyền bí hơn rất nhiều.

Sinh sống và học tập ở nước ngoài hơn hai mươi ba năm, lý do nào khiến Trần Yên Ly quay trở lại Việt Nam sinh sống và lập nghiệp?

Việt Nam đang thay đổi từng giây từng phút, từ cơ sở vật chất, đời sống cá nhân, cho đến lối tư duy sáng tạo và tinh thần dám nghĩ dám làm của thế hệ trẻ. Đây thực sự là một thời kỳ rất thú vị tại Việt Nam. Sau một thời gian sống và làm việc tại nhiều nước, tôi nhận ra rằng ngoài ngôn ngữ, kiến thức và năng lực thì hiểu biết về văn hóa ứng xử tại quốc gia bản địa cũng là một yếu tố rất quan trọng để hòa nhập và thành công trong môi trường quốc tế. Sau khi theo học khóa đào tạo về nghi thức tại Anh, tôi lại càng tin vào điều này hơn. Tôi quay lại Việt Nam với mong muốn giúp mọi người nhận ra tầm quan trọng của ý thức và phép lịch sự trong giao tiếp hàng ngày nói chung và trong môi trường quốc tế nói riêng.

Thời điểm vừa về nước, Trần Yên Ly cảm nhận ra sao về những người phụ nữ mình tiếp xúc?

Họ thật giỏi giang, đa năng, dũng cảm và rất nhiều trách nhiệm. Họ vừa lo công việc, con cái, đảm đương cả bếp núc, lo cho bố mẹ chồng và bố mẹ ruột, đã thế họ vẫn luôn trông xinh đẹp và chỉn chu. Lần này về nước, tôi thực sự mừng khi thấy phụ nữ Việt đã tìm được sự cân bằng giữa công việc, gia đình và thời gian cá nhân. Họ nhận thức được sự quan trọng trong việc đầu tư thời gian và công sức cho bản thân hơn. Họ diện hơn, siêng đi spa hơn, dành thời gian tập thể thao, không ngừng học hỏi và cũng không giới hạn vai trò ở trong nhà như xưa nữa. Và thú vị là qua công việc hiện tại, tôi thấy rằng vai trò lãnh đạo của phụ nữ ở các công ty, tổ chức, tập đoàn ngày càng lớn với nhiều nữ giám đốc, quản lý hơn. Tôi nghĩ đây là dấu hiệu cho sự phát triển hướng đến bền vững của Việt Nam.

Rào cản lớn nhất về nghi thức để phụ nữ Việt Nam hội nhập quốc tế, theo chị là gì?

Tôi không nghĩ là có một rào cản nào là lớn nhất. Tuy nhiên qua các học viên của mình, tôi thấy sự thiếu chủ động của phụ nữ Việt Nam. Họ thường hay tự giới hạn những tiềm năng của mình. Điều này cũng dễ hiểu vì văn hóa mỗi đất nước mỗi khác. Sự chủ động, mạnh dạn làm quen hay chào hỏi từ người phụ nữ ở văn hóa châu Á thường được coi là quá bạo dạn và thẳng tính, nhưng ở nhiều văn hóa khác, bất kể là nữ hay nam, nếu đúng quy tắc thì họ có thể luôn khéo léo chủ động chào hỏi được.

Nghi thức giúp người ta hoàn thiện mình hơn trong giao tiếp và cuộc sống đời thường. Nhưng có khi nào nghi thức lại bó buộc họ lúc nào cũng phải chuẩn chỉ từng lời ăn, tiếng nói đến ngột ngạt không?
Hoàn toàn không đâu! Nghi thức là các quy tắc ứng xử hàng ngày. Ý thức là cách áp dụng các quy tắc đó với từng trường hợp. Khi hiểu được các quy tắc đúng sai, chúng ta sẽ biết được giới hạn của phép lịch sự, từ đó hành xử tùy theo trường hợp. Thậm chí, có những lúc bạn sẽ phải thể hiện phép lịch sự của mình bằng cách hành xử sai nghi thức.

Những chủ đề chị hướng đến khi đào tạo nghi thức cho người Việt là gì?

Thường thì tôi sẽ tập trung giải thích sự khác biệt giữa văn hóa Á và Âu như tôn trọng thông tin cá nhân, giữ khoảng cách cá nhân hay hướng dẫn về nghi thức tại bàn ăn, nghi thức tặng quà.

Xa hơn nữa, tôi muốn phá vỡ định kiến của người Việt khi nhắc đến “nghi thức”. Nghi thức không phải kỹ năng mềm, nghi thức là các quy tắc và là một bộ môn học rõ ràng. Nhiều học sinh và cả người quen của tôi, trước khi nói chuyện với tôi đã nghĩ rằng chắc chỉ giao tiếp với gia đình hoàng gia mới cần đến hiểu biết về nghi thức hoặc nghi thức là một dạng tư vấn phong cách sống hay chỉ dành cho nữ giới. Đúng là nguồn gốc của nghi thức là trường học đào tạo cho các tiểu thư và công chúa hay hoàng tử ngày xưa, nhưng như tôi đã nói nghi thức thay đổi theo thời gian và văn hóa của từng quốc gia.

Nghi thức hiện đại sẽ tập trung vào cách giao tiếp và ứng xử trong môi trường kinh doanh và tiếp khách như bắt tay hay đưa danh thiếp ra sao… Đối với một đất nước như đang phát triển như Việt Nam hiện tại, hiểu được những quy tắc của phép lịch sự tối thiểu và văn hóa ứng xử của các quốc gia thế giới không những giúp một cá nhân tỏa sáng giữa đám đông, có thêm tự tin ở trong môi trường lạ, mà còn khẳng định một “đẳng cấp” về văn hoá rất rõ ràng trong công việc và đời sống hằng ngày.

—

Xem thêm

Cách ứng xử trong cuộc sống: “Thẳng” nhưng “Khéo”

Bạn cần hiểu gì và làm gì để vượt qua khó khăn?

Phụ nữ và bí quyết ứng xử nơi công sở