Với những người lớp trước và trong vô vàn ký ức và hoài niệm, Tết về trong dáng những người phụ nữ tảo tần “tay xách nách mang” nào nấm hương, mộc nhĩ, măng khô, bóng bì… chuẩn bị mâm cỗ Tết một cách trang trọng, thiêng liêng để chờ phút thắp hương khấn ông bà, ấm áp sum họp cuối năm của cả nhà.
Còn nếu nhìn bằng con mắt “bên ngoài” của một người ngoại quốc đã chọn Việt Nam làm quê hương thứ hai của mình thì sao? Ông Wayne Sjothun, 51 tuổi ở Việt Nam từ năm 1995 nói với tôi: “Ở các gia đình khác tôi không rõ, nhưng gia đình nhà vợ tôi luôn dành ngày cuối năm và đầu năm cho giá trị truyền thống sum vầy và ai cũng vui mỗi khi gặp gỡ. Mọi người cùng làm cỗ, chia sẻ thông tin về hạnh phúc đã có được trong năm và những khó khăn chưa được giải quyết được. Tôi thích truyền thống này của gia đình vợ tôi và năm nào tôi cũng chụp ảnh đại gia đình mấy chục người. Mỗi khi xem lại các tấm ảnh tôi rất vui, có người luôn đứng ở vị trí này, còn trẻ con thì lớn rất nhanh…
Tôi nghĩ người lớn tôn trọng và cố gắng để duy trì thì thế hệ trẻ sẽ theo chúng ta như những gì đã có mà không phải giáo dục gì cả. Tôi luôn quan niệm Tết là cơ hội để các thành viên trong gia đình đóng góp phần nhỏ bé của mình, hoặc làm thiệp chúc mừng, hoặc gói bánh chưng, hoặc mua quất, làm mứt, làm bánh để khoe với các thành viên khác trong gia đình, cũng là cơ hội để các con trang trí nhà đẹp hơn, chuẩn bị cho năm mới. Tết luôn là cơ hội để nghỉ ngơi thăm họ hàng và chúc tụng nhau. Có năm chúng tôi đi công tác vào dịp trước Tết nhưng tôi phải cố gắng hết sức để về vào đúng lúc gia đình gặp nhau ngày mùng Một đầu năm. Nụ cười rạng rỡ của các thành viên đã khích lệ tôi và để tôi luôn tôn trọng ngày lễ sum vầy đầm ấm này của các bạn. Những dịp lễ chính trong năm như lễ Tạ ơn, Giáng sinh đều dành cho gia đình, nhưng lễ mừng năm mới thì lại không có chút gì dành cho gia đình cả. Tôi cho đó là sự khác biệt rất lớn giữa Tết và năm mới theo kiểu Canada”.
Chỉ cách đây hơn thập kỷ, Tết là dịp ăn ngon mặc đẹp đi thăm viếng chúc tụng. Thời khó khăn thiếu thốn cái gì cũng phải tự tay chuẩn bị chứ đâu có phải chạy ra siêu thị chất đầy xe đẩy như bây giờ. Niềm vui giản dị là nhà nào cũng có món lạ hơn nhà khác, và đến nhà ai dù đúng bữa hay không cũng phải nâng ly, nhắm vài đặc sản “home made”. Tết lúc ấy là chuỗi hội hè miên man, kể có vui nhưng mà cũng mệt. Giờ thì từ khoanh giò thủ, dưa kiệu muối đến cả cá kho, cái gì cũng có sẵn, mà sẵn có quanh năm. Thành thử ra những món vốn chỉ có trong ba ngày Tết giờ thèm lúc nào là cũng có thể mua ăn ngay. Thế nên chuyện lúi húi rửa lá dong đãi đỗ gói bánh lụi cụi làm mứt cả tháng trước Tết… hầu như chỉ còn trong những câu chuyện kể.
Và có lẽ, cách người ta nghĩ về Tết cũng khác xưa. Tết không còn là những ngày bận rộn mà đã trở thành một cơ hội để sống chậm. “Khoảng mươi năm trở lại đây, Tết cổ truyền với tôi là một kỳ nghỉ, tôi luôn chờ đợi nó” – Nhạc sĩ Đỗ Bảo chia sẻ – “Trong một kỳ nghỉ, tôi có thể làm những điều không cấp bách nhưng lại rất cần thiết mà suốt năm tôi khó làm được một cách đúng như tôi muốn như ngồi chơi thật lâu với bố mẹ tôi, theo vợ đi lễ chùa, cho con cái đi chơi cái này cái kia”.
Khi được hỏi về việc chơi Tết, anh cho biết: “ Nghỉ Tết cũng là dịp tôi có thể cho mình tạm thời nghỉ ngơi dài hơi một chút để đưa cả gia đình đi chơi xa. Mở rộng thế giới quan cho bọn trẻ…”. Và thế là Tết cũng trở thành dịp nghỉ ngơi, du lịch khám phá không chỉ cho những người trẻ chưa lập gia đình mà cả những gia đình trẻ. Giao thừa đón năm mới, họ vẫn ở nhà thế bắt đầu từ Mùng 2, Mùng 3 Tết nhiều người đã bắt đầu lên đường du Xuân.
Nhóm thực hiện
Bài: Đàm Đức Vũ
