Nhân dịp tình hình đang rất sôi sục vì “bức tâm thư” được cho là của một người Nhật gửi Việt Nam, tôi nhớ vài chuyện thú vị trong mối tương quan người Việt – người nước ngoài này. Đây chỉ là những câu chuyện dọc đường đi, và chắc chắn không đủ khái quát để đưa ra kết luận.

1. Du khách nước ngoài và Việt Nam

Trên đường, tôi gặp vài bạn du khách đã từng đến Việt Nam và có ấn tượng vô cùng xấu về nước tôi. Xấu đến mức họ liên tục nói về Việt Nam như một kinh nghiệm rất tệ. Chẳng hạn như:

– Đánh giày: mời chào 2 đồng, đánh giày xong đòi 4 đồng –> kết luận: đồ lừa lọc ranh con!

– Đi thuyền: người phụ nữ chèo thuyền suốt dọc đường cứ kể lể gia cảnh. Lúc kết thúc chuyến đi, bạn du khách đưa tiền tip và cô chèo thuyền trề môi ra hiệu là ít quá –> kết luận: đồ vô lễ!

– Trên phố: chèo kéo đến mức níu chân níu tay, cãi cọ –> kết luận: quá lằng nhằng!!

Tôi (và chắc bạn cũng vậy) hoàn toàn có thể hình dung được những sự việc mà các bạn du khách ấy kể.

Nhưng tôi cũng gặp một số bạn rất thích Việt Nam. Thích theo kiểu “trời, cà phê ở đó là ngon nhất quả đất”, hay “bún bò, ngày nào tui cũng ăn bún bò”. Hoặc như David bạn tôi, ông hỏi đường và được chị bán cơm tấm lấy xe máy chở đến tận nơi. Hoặc như Glyn bạn tôi, ông đến Việt Nam cả chục lần, có bạn bè thân quý là những người bán dạo ở khu Đề Thám.

Đường làng rất đẹp ở Sa Đéc

Trải nghiệm tốt hay xấu về Việt Nam – khó có thể nói bên nào nhiều hơn, vì những gì nghe được rốt cục cũng chỉ là kinh nghiệm cá nhân của tôi. Nhưng có một điều là khi nghe một người nước ngoài bảo rằng đất nước tôi quá tệ hoặc quá tuyệt, trước hết tôi phải nhìn xem người đó là ai đã.

Thật ra với tư cách là một du khách, tôi cho rằng mình chỉ tiếp xúc với một bề mặt rất nhỏ của đất nước đó. Một xã hội luôn phức tạp và đa chiều hơn rất nhiều so với những gì mà một du khách có thể nhìn thấy.

Tôi cũng gặp vài chuyện bực mình ở vài đất nước. Nhưng đơn giản là bạn không thể đến Ấn Độ với niềm hy vọng sẽ nhìn thấy một đất nước sạch sẽ ngăn nắp như Singapore, người dân cư xử lễ nghĩa như Nhật Bản, và thức ăn thì hợp khẩu vị như ở nhà mình. Ấn Độ là Ấn Độ, bạn có thể thích hoặc không thích, nhưng khó có thể đòi hỏi đất nước đó phải thay đổi cho phù hợp với niềm mong mỏi của bạn.

Sông Hằng thiêng liêng của người Ấn, nơi diễn ra hầu như mọi hoạt động của một đời người: cầu nguyện, uống nước thiêng, tắm gội, giặt giũ, hoả thiêu người chết… Ấn Độ là một xứ sở rất khác biệt.

Ngay lần đầu đặt chân đến Mexico, tôi đã được lái taxi ở sân bay “chào mừng” bằng một cú lừa: đưa địa chỉ và hỏi giá, anh bảo 200 peso. Trèo lên xe chạy được một đoạn, anh ra hiệu bảo 400 peso. Nhưng Mexico vẫn là một đất nước xinh đẹp và đầy thú vị.

“Giao thông” ở thành phố Turbo, Colombia. Nhưng mình mong đợi gì? Đây đâu phải New York!

2. Người Việt mình và nước Việt mình

Mẫu câu phổ biến nhất tôi vẫn hay nghe là: “Ở Việt Nam thì…”, “Người Việt thì…”. Người ta than phiền từ hệ thống chính trị, y tế, chuyện tham nhũng, giao thông, ô nhiễm… cho đến chuyện chó chuyện mèo – trên cơ sở so sánh với một quốc gia phát triển nào đó.

“Ở Mĩ thì…”, “ở châu Âu thì…”. Có một nghịch lý là những người than phiền nhiều nhất thường là những người hưởng nhiều lợi ích hơn trong xã hội. Họ được học hành tử tế (có khi do chính hệ thống chính trị mà họ than phiền đài thọ cho đi học), có công ăn việc làm tốt đẹp, có cơ hội đi đó đây để nhìn thấy Mĩ hay châu Âu ra sao. Còn những người thực sự nghèo khổ thì đang phải vật lộn đâu đó kiếm cơm, thay vì ngồi than phiền trên Facebook.

Nhưng than phiền có lẽ là thói xấu chung của loài người chứ không chỉ riêng người Việt. Tôi đã nghe những người Canada, Mĩ và Anh mỗi khi nhắc về đất nước mình thì luôn đi kèm với những phát biểu đầy bất bình về chính phủ, luật pháp, thuế, người nhập cư…

Đúng là có những đất nước giàu có hơn, văn minh hơn, hệ thống an sinh xã hội tốt hơn so với những nước khác. Nhưng với một người hay than phiền, thì có lẽ không nơi nào trên trái đất này đủ tốt để sinh sống.

Có một câu chuyện tôi đọc được từ blog, thấy rất đáng để nghĩ.

Người kể là một anh hay đi lại, tôi biết anh ấy do lúc trước thường theo dõi một diễn đàn du lịch. Anh kể chuyện gặp một cặp vợ chồng già người Việt đi thăm con ở nước ngoài, đang rối rắm tại sân bay với mớ hành lý phải đóng tiền quá cước lên đến cả ngàn đô la. Các cụ không biết tiếng Anh, và dĩ nhiên cũng không biết những phép tắc đi lại. Các cụ cãi cọ ầm ĩ (bằng tiếng Việt), gây chút ít tắc nghẽn ở quầy check-in. Vì cùng là người Việt, nên anh bước ra làm phiên dịch cho các cụ và nhân viên sân bay, rồi tự nhiên lại trở thành người giúp các cụ tháo dỡ và đóng gói lại mớ hành lý theo hướng dẫn của sân bay để giảm tiền quá cước. Trong lúc đó, những người Việt xung quanh chỉ đứng nhìn, còn hai cụ thì khi xong việc cũng không cảm ơn. Nhưng kết thúc câu chuyện, anh viết rằng có lẽ hàng không Việt Nam nên có một buổi hướng dẫn những người lớn tuổi – những người lần đầu ra nước ngoài để họ biết phải làm gì và không nên làm gì.

Dĩ nhiên hàng không Việt Nam chắc không đọc câu chuyện anh viết. Nhưng tôi nghĩ thái độ và hành động của anh bạn đó đáng trân trọng hơn nhiều so với việc chỉ nhìn sự việc và lặp lại mẫu câu “Ở Việt Nam thì…” và “Người Việt thì…”.

Bác bán kẹo kéo với nụ cười chất phác của một ông già miền Tây

Viết từ Playa Del Carmen, Mexico

*Hình ảnh của blog đều do Mít Đặc ghi lại trong suốt chuyến đi

Theo dõi câu chuyện ”Mít Đặc & 1 năm bay khinh khí cầu”