Hip-hop: từ âm nhạc đến vũ trụ nghệ thuật
Hip-hop không chỉ là tên của một thể loại âm nhạc mà còn được nhắc đến với vai trò một cuộc cách mạng văn hóa bởi nó hội tụ nhiều khía cạnh nghệ thuật khác nhau. Bốn cột trụ hiện tại của văn hóa hip-hop là DJ/Turntable, MC/Rapping, B-Boy/Breaking và Visual/Graffiti Art. Dù thể hiện qua âm nhạc điện tử hay qua lời rap, qua chuyển động cơ thể hay các bức tranh, năng lượng của hip-hop vẫn thống nhất ở một tinh thần chung: vừa bùng nổ, vừa rất đời, dễ cảm nhận và dễ truyền cảm hứng. Nghệ sĩ KRS One đã từng kết luận rằng: “Rap is something you do, hip-hop is something you live” (tạm dịch: “Rap là việc bạn làm, còn hip-hop là cách mà bạn sống”).
Từ bốn trụ cột nghệ thuật ban đầu này, hip-hop đã tạo thành một trào lưu văn hóa lan tỏa khắp hành tinh, ảnh hưởng vào âm nhạc, các nhóm nhạc, lễ hội đương đại và cả thời trang. Nhiều lĩnh vực khác ghi nhận sự ảnh hưởng của hip-hop như công nghệ làm nhạc, nghệ thuật, giải trí, ngôn ngữ, vũ đạo, chính trị, truyền thông…
hip-hop đã bắt đầu như thế nào?
Hip-hop được cho là nhen nhóm từ khu vực Bronx, New York đầu thập niên 70s, xuất phát từ nhu cầu của những người da màu muốn thông qua âm nhạc để nói về những mặt trái của xã hội. Sự sụp đổ của kinh tế do hệ quả của ngành sản xuất suy giảm tại New York đã tạo nên làn sóng di cư của cộng đồng da trắng trung lưu chuyển ra ngoại ô sống. Điều này đã khiến cho các khu dân cư đông người Mỹ gốc Phi, gốc Puerto Rico, Caribe trở nên khó khăn; tội phạm, băng nhóm, bạo lực và đói nghèo cũng gia tăng.
Rất nhiều cửa hàng và công ty phải đóng cửa, các phương tiện và khu giải trí cũng mất đi. Những tòa nhà bị bỏ hoang và các bãi gửi xe vô tình trở thành nơi tụ họp và tổ chức các “Block parties” – những bữa tiệc đường phố – nơi đã khai sinh ra những nền móng đầu tiên của hip-hop. Các DJ và MC tự mang loa của họ biểu diễn. Các khoảng sân trở thành sân khấu cho các vũ công break-dance và những bức tường gạch lớn của các tòa nhà bỏ hoang là những tấm toan cho các tác phẩm Graffiti.
Sinh ra trong sự bất mãn, giận dữ, thời kì khó khăn, làn sóng hip-hop đời đầu là liều thuốc rất cần thiết cho xã hội, dồn năng lượng tiêu cực vào sự sáng tạo, dùng âm nhạc, hội họa và vũ đạo để giải phóng bạo lực.
BÀI LIÊN QUAN
Âm nhạc của gen Z – Âm nhạc của tự do
Hip-hop khởi đầu ngay tại địa chỉ 1520 Sedgwick Avenue, Bronx, New York, nơi mà năm 1973, DJ Kool Herc – một trong “tam thánh” của hip-hop – đã tổ chức “bữa tiệc hip-hop đầu tiên”. Kool Herc đã lăng xê kỹ thuật DJ breakbeat – thường thấy trong âm nhạc thời đó của người Jamaica vào cùng với funk, soul. Với 2 bàn xoay đĩa, Kool Herc đã tạo ra kỹ thuật mà ông tự gọi The Merry-Go-Round, mix từ hai bản nhạc khác nhau và biến đổi liên tục, xen vào đó là các đoạn nghỉ. Những “breakbeat” mở rộng này đã khuấy động không khí, và khán giả tạo thành một vòng tròn nơi mà các break-dancer biểu diễn – những người được Kool Herc đặt tên là B-Boy và B-Girl, sau này trở thành một làn sóng văn hóa lan tỏa khắp thế giới. Kool Herc cũng hay nói theo nhịp điệu và chơi chữ cùng lúc với chơi nhạc để kích thích đám đông, và cách gieo vần này đã tạo nên nền móng cơ bản của Rapping, nguồn gốc từ truyền thống nâng ly chúc mừng trong văn hóa Jamaica. Coke La Rock, bạn của Kool Herc, đảm nhiệm phần mic trong các bữa tiệc để ông tập trung DJ, cũng là MC đầu tiên của hip-hop.
Hip-hop: từ đường phố New York đến văn hóa của toàn cầu
Giữa thập niên 80 và trong suốt thập niên 90 là thời kì hoàng kim của hip-hop. Hip-hop thu hút lượng khán giả lớn bởi đây là một hình thức giải trí với lời nói gần gũi, dễ hiểu, các vấn đề thực tiễn, âm nhạc giàu năng lượng, cộng hưởng từ đám đông, giải tỏa bức xúc một cách lành mạnh. Những nhà đầu tư đã sớm nhận ra tiềm năng của hip-hop và ủng hộ lượng tiền lớn vào chuyển động này. Những nhãn hiệu độc lập như Tommy Boy, Prism Records và Def Jam thu về thành công ngoài mong đợi.
Bản nhạc của Grandmaster Flash năm 1981 – The Adventures Of Grandmaster Flash And The Wheels Of Steel – là bản phát hành đầu tiên hoàn toàn từ các nhạc cụ lấy mẫu, và nó đã mở đầu cho một cuộc cách mạng sáng tạo trong lĩnh vực sản xuất âm nhạc.
Khi đó, không có luật nào cấm khai thác nên các nghệ sĩ thoải mái sử dụng các đoạn nhạc mẫu từ jazz, rock để phát triển. Đầu thập niên 70s, khi hầu hết các bài hát rap đều là những bản “hợp ca vui vẻ” của bữa tiệc, chứa đầy những lời “khoe khoang” về kỹ năng gieo vần, thì bản thu The Message của Grandmaster Flash và The Furious Five năm 1982 lại mang đến bước ngoặt.
Với những câu rap đậm chủ nghĩa hiện thực xã hội, The Message đã vẽ nên bức chân dung sống động, thực tế đến đáng sợ và thương cảm về cuộc sống khó khăn trên đường phố trong 7 phút. Bài hát đã chứng minh rằng hip-hop có thể nghiêm túc như rock và là một phương tiện mạnh mẽ để bình luận xã hội, chính trị, theo cách nói của Grandmaster Flash, là “một cánh cửa dẫn vào thành thị nước Mỹ”.
Bản thu đã gây chấn động truyền thông và đem đến những cái nhìn nghiêm túc hơn cho hip-hop. Hip-hop chính là năng lượng, động lực, trở thành chiếc chìa khóa của sự nâng cao và nhận biết cùng với một lăng kính thực tế hơn nhưng vẫn rất “nghệ”.
Làn sóng các rapper thời đại mới giúp lan tỏa hip-hop. Họ phối rap với hard rock, hợp tác với các đỉnh cao gạo cội của các dòng nhạc khác để ra các đĩa đơn chiếm sóng các nhà đài và MTV. Không chỉ ngừng ở âm nhạc, thời trang của hip-hop cũng trở thành xu thế. Những lời rap, các cụm từ lóng được sinh ra, ví dụ như từ “Bling” hay “Fo’ shizzle” được ghi vào từ điển Oxford.
Về sau, khi luật hạn chế việc sử dụng các đoạn nhạc mẫu, những nghệ sĩ hip-hop trở nên sáng tạo hơn, khiến cho hip-hop càng nở rộ. Hip-hop vô cùng ăn khách vào cuối thập niên 90s với các phong cách đặc trưng vùng miền, làm tăng tính cạnh tranh giữa các nghệ sĩ mới như N.W.A., Dr. Dre, Tupac Shakur, Snoop Dogg, the Notorious B.I.G., hay Jay-Z.
Vào cuối thế kỷ, hip-hop đã kịp có vị thế quan trọng trong các thể loại âm nhạc ăn khách, bên cạnh nhạc Pop và nhạc điện tử. Đến đầu những năm 2000, âm nhạc đại chúng ít nhiều bị hip-hop thống trị. Nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Ice Cube, Queen Latifah, Pharell William, Jay Z, Kanye West và Will Smith đã trở thành những “ông trùm” có sức ảnh hưởng đến xã hội, lấn sân sang các ngành công nghiệp khác như thời trang, Hollywood và thành lập thương hiệu riêng của họ, trở thành những người kinh doanh thành đạt.
Đối với những người da màu, hip-hop là một điều kỳ diệu. Từ sự yếu thế thiệt thòi trong xã hội, họ đã dùng văn hóa và nghệ thuật của riêng mình để sáng tạo và lan tỏa sức ảnh hưởng. Nghệ sĩ đi lên từ đường phố nay đã có thể bán sáng tạo để kiếm sống chân chính và thành công trong các đế chế tỉ đô.
Đối với các khán giả ở trên thế giới, hip-hop thuyết phục họ bởi những bản nhạc mang năng lượng lớn, trang phục xóa nhòa ranh giới, tinh thần tự do và cả sự vui mừng, tôn trọng dành cho những người bạn da màu. Ngày nay, văn hóa hip-hop không phân biệt độ tuổi, giới tính, màu da, tôn giáo hay địa vị xã hội, nó được yêu thích và trở thành một phần rất lớn trong thẩm mỹ của thời đại.
Graffiti – một trong 4 cột trụ chính của Hip-hop
Graffiti xuất hiện lần đầu ở New York cũng vào những năm 1970, tuy nhiên, lúc này vẫn chưa được xem là một hình thức thuộc văn hóa hip-hop. Nghệ sĩ graffiti sử dụng những bình sơn xịt, bút marker để tạo những bức vẽ mang đậm tính cá nhân trên các bức tường, tàu điện ngầm, ô tô… Graffiti còn có tên gọi khác là Art Crimes (mỹ thuật tội lỗi) bới nó còn gây nhiều tranh cãi rằng liệu có phải đang gây mất thẩm mỹ và phá hoại cảnh quan công cộng hay không.
BÀI LIÊN QUAN
Cuối những năm 1980, những người tiên phong của hip-hop cho rằng văn hóa thanh niên thành thị là phải “sôi động, biến đổi và cấp tiến”. Cùng lúc đó, graffiti hiện đại, mang tính cách mạng, theo chủ nghĩa táo bạo như hip-hop, đã trở thành hình thức nghệ thuật thị giác chính thức của hip-hop. Graffiti, rap, breakdance, DJ thực sự là những kết tinh của cùng một thực tế. Dần dần, vào giữa những năm 1980, các nghệ sĩ ở New York như Keith Haring và Jean-Michel Basquiat trình làng những bức vẽ graffiti trứ danh, bộ môn này bắt đầu được công chúng nhìn nhận nghiêm túc hơn.
Graffiti dường như bùng nổ khi bước vào thế kỷ 21, đặc biệt là với các nghệ sĩ đường phố đã bắt đầu hành trình graffiti của họ từ những năm 1990. Vào cuối thế kỷ 20, Shepard Fairey và Banksy là hai nghệ sĩ đã thay đổi bộ mặt của nghệ thuật đường phố.
Giờ đây, nghệ thuật graffiti đã có mặt trên toàn thế giới. Rất nhiều nghệ sĩ graffiti mạo hiểm sự an toàn của họ để sáng tạo nghệ thuật vì nó vẫn còn là hình thức bất hợp pháp ở một số quốc gia. Một số chủ đề trong nghệ thuật của họ bao gồm sự bất công, khoảng cách giàu nghèo và vi phạm nhân quyền. Đôi khi, nghệ thuật graffiti mang đến những vấn đề chính trị và xã hội cho một lượng lớn khán giả hoặc đơn giản, nghệ thuật graffiti giải trí cho người xem và trang trí các bức tường thành phố.
BÀI LIÊN QUAN
Nhóm thực hiện
Nguồn: Tạp chí Phái đẹp ELLE
.svg){kind=icon}
