Giai đoạn gần giữa năm 2024, sự hoài niệm vẫn không có dấu hiệu suy giảm khi kinh đô màn bạc Hollywood đang chứng kiến sự lên ngôi của hàng loạt bộ phim tiểu sử âm nhạc. Xu hướng này tiếp tục định hình bối cảnh sáng tạo của ngành phim ảnh và truyền hình, thu hút khán giả bằng những phiên bản remake của các tác phẩm kinh điển được yêu thích hoặc loạt phim, nhân vật mang tính biểu tượng.

Hàng loạt phiên bản remake của các tác phẩm kinh điển ra đời.

Khi nỗi nhớ trở thành “mỏ vàng” thương mại và truyền thông 

Giống như nhiều đứa trẻ khác trong thập niên 80, Ghostbusters là loạt phim đình đám gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ. Phần phim mới nhất ra mắt khán giả Việt vào ngày 12/4 với tựa đề Ghostbusters: Frozen Empire là bộ phim thứ năm về biệt đội săn ma và là phần tiếp theo của Ghostbusters: Afterlife (2021). Lấy bối cảnh ở thành phố New York bộ phim kể về cuộc chiến của gia đình Spengler chống lại một linh hồn cổ xưa có tham vọng trói buộc thành phố trong băng giá. 

Ghostbusters – loạt phim đình đám gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ.

Trong cùng năm, Mean Girls tái xuất màn ảnh rộng với phiên bản điện ảnh thứ hai. Trở thành bộ phim kinh điển dành cho tuổi teen và khiến cả thế hệ Millennials phát sốt khi công chiếu năm 2004, Mean Girls đã đưa cái tên Lindsay Lohan trở thành “Nữ hoàng tuổi teen” cùng sức ảnh hưởng và thông điệp nguyên vẹn cho đến ngày nay. Bộ phim cũng được chuyển thể thành vở nhạc kịch Broadway năm 2018. 

Mean Girls tái xuất màn ảnh rộng với phiên bản điện ảnh thứ hai.

Song song, Dune – một thương hiệu khoa học viễn tưởng của Mỹ, bắt nguồn từ cuốn tiểu thuyết Dune của Frank Herbert năm 1965, được chuyển thể thành phim lần đầu năm 1984, phim truyền hình ngắn tập năm 2000 và loạt phim hai phần với phần đầu tiên vào năm 2021 và một phần tiếp theo năm 2024. Dune 2 được xem là tác phẩm thành công nhất trong loạt phim về Xứ cát, đang trong hành trình viết tiếp “tam bộ” về chàng công tước Paul trên hành tinh cát, dự kiến ra mắt năm 2027. Cả ba cái tên Ghostbusters, Mean Girls, Dune là những thương hiệu đại diện cho văn hóa đại chúng nước Mỹ, dấu ấn tuổi thơ, thời niên thiếu của lứa khán giả thế hệ gen X, gen Y. 

Dune – một thương hiệu khoa học viễn tưởng của Mỹ.

Thế giới văn hóa

Phim Việt trước thách thức bão hòa các đề tài “trăm tỷ”

Ngược lại quá khứ, người tiên phong cho khái niệm phim tái khởi động và chắc chắn là một trong những bước tiến lớn nhất trong lịch sử phim bom tấn phải là việc tạo ra Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU). MCU cho đến nay có hơn 20 bộ phim, tất cả đều được kết nối với nhau theo kịch bản, kết cấu và các câu chuyện đa dạng. 

Mỗi đứa trẻ thập niên 9X, 2000 đều từng khoác áo choàng làm từ chăn và mơ ước trở thành Spider Man, Iron Man hay Thần Sấm… Trong đó, Spider Man sở hữu tới 3 phiên bản làm lại với 3 diễn viên lần lượt là Tobey Maguire, Andrew Garfield, Tom Holland. Batman cũng sở hữu hàng loạt phiên bản remake kèm không ít biến thể của “tên hề vĩ đại nhất màn ảnh” – Joker… Điều này tạo ra cho hai hãng Marvel, DC rất nhiều người hâm mộ với một đế chế siêu anh hùng đồ sộ lớn lên cùng rất nhiều trẻ thơ. 

Marvel – đế chế siêu anh hùng đồ sộ lớn lên cùng rất nhiều trẻ thơ.

Và trong vòng 20 năm, đã có 13 tác phẩm về X-Men, 6 bộ phim Star Wars cùng với ít nhất hai phần ngoại truyện và The Mandalorian – phiên bản phim truyền hình của Star Wars được chiếu trên Disney + đã phát sóng 3 mùa. Kể từ khi mua lại thương hiệu nhượng quyền này từ Lucasfilm năm 2012, Nhà Chuột bị chỉ trích không kém gay gắt vì “vắt sữa” Star Wars một cách triệt để. Hãng cũng nắm trong tay hơn chục phiên bản live-action làm lại từ các bộ phim hoạt hình kinh điển, chẳng hạn như Lion King, Mulan, Beauty and the Beast, Little Mermaid hay Cruella, dự án đang khởi chạy Snow White và phần tiếp theo của Lion King với tựa đề Mufasa sẽ ra mắt vào năm nay.

Sự đổ bộ của bão hoài niệm là động lực mạnh mẽ để thu hút khán giả nhưng nó cũng đặt ra một loạt thách thức riêng cho người sáng tạo. Các bản khởi động lại và làm lại thường phải đối mặt với sự săm soi gắt gao từ những người hâm mộ gốc – những người xem bản gốc là một tượng đài và là kỷ niệm riêng trong cuộc đời của họ.

Những nốt thăng hoa, những cú ngã ngựa

Để đạt được sự cân bằng giữa tính tôn vinh di sản gốc và việc đem tới những sáng tạo mới mẻ, đòi hỏi sự tinh tế và cân nhắc cẩn thận. Bởi những sai phạm dù không cố ý có thể dẫn đến phản ứng tiêu cực và thất vọng, làm hoen ố danh tiếng của loạt phim được yêu thích và sứt mẻ sự trọn vẹn của tác phẩm gốc.

Bất chấp nhiều rủi ro, Hollywood vẫn tiếp tục khai thác vùng đất hoài cổ để tìm cảm hứng, tái hiện lại những bộ phim kinh điển, chương trình truyền hình và thậm chí cả nhân vật tiểu sử, trò chơi điện tử cho khán giả đương đại. Dù bị đánh giá tiêu cực hay không, những con số cũng không nói dối, với 8 trong số những bộ phim có doanh thu cao nhất vào năm 2023 là phim làm lại, khởi động lại, phần tiếp theo hoặc dựa trên thương hiệu trò chơi điện tử tuổi thơ như Barbie, Mario… 

Series phim Netflix Wednesday lấy cảm hứng từ bộ phim hoạt hình kinh điển về gia đình kỳ quái Addams tạo nên cơn sốt toàn cầu và vượt mặt Stranger Things để trở thành bộ phim có lượt xem cao nhất trên nền tảng này. A Star Is born chinh phạt thành công các giải thưởng danh giá tại các Liên hoan phim Cannes, Oscar… Cũng chỉ trong một thế kỷ A Star Is Born đã có tới bốn phiên bản làm lại. Ra mắt vào những giai đoạn khác biệt, bộ phim được đón nhận vì những thông điệp vượt thời gian, về sự hưng thịnh trong cuộc đời một người, góc khuất và hư vinh của ánh hào quang. Trong khi đó, Dune 2 trở thành tượng đài mới của dòng phim sci–fi (khoa học viễn tưởng)… Bên cạnh thành công đáng ngưỡng mộ của loạt phim kể trên cũng không thiếu tác phẩm ngã ngựa và tệ hơn là đánh mất tính trọn vẹn của tác phẩm gốc.  

Loạt tác phẩm remake, tái khởi động đạt thành tích ấn tượng.

Được kỳ vọng bởi câu chuyện mang tính biểu tượng và sự trở lại của các nhân vật được yêu mến như hồn ma thư viện, các “sinh vật kẹo dẻo” Stay-Puft Marshmallow Man, “Kỷ nguyên băng giá” vẫn vấp ngã. Ghostbusters: Frozen Empire bị đánh giá 43% điểm cà chua thối, chạm mốc hơn 188 triệu USD và tác phẩm có doanh thu thấp nhất của loạt phim này. Tuy thế, bộ phim vẫn nhận được sự yêu thích nhất định khi ghi nhận số điểm 83% từ khán giả trên trang Rotten Tomatoes.

Mean Girls sau hai thập kỷ với bản remake năm 2024 bị xem là rũ bỏ tinh thần của tác phẩm gốc. Điều tương tự cũng xảy ra với nỗ lực thay áo mới cho anh chàng làm socola trong Wonka do Timothee Chalamet thủ vai. Và dù vướng nhiều phê bình về mặt kịch bản Wonka vẫn được yêu thích vì tinh thần tươi trẻ và nhiệt huyết của chủ nhà máy socola trẻ tuổi. Little Mermaid (2023) hay các dự án live-action như Snow White lại bị chỉ trích dữ dội bởi hiện tượng “nhuộm đen” các nhân vật tuổi thơ.

Không ít bộ phim chịu phản ứng khá dữ dội ngay cả khi chưa ra mắt.

Xem thêm

• 7 bộ phim điện ảnh Hàn Quốc chinh phục những giải thưởng lớn

• Những bộ phim tôn vinh giá trị phụ nữ trên Netflix

• [Review phim] “Sắc Xuân gửi người tình”: Vũ điệu của tình yêu, hy vọng và cái chết

Gốc rễ và tương lai của sự hoài niệm trên màn ảnh rộng 

Theo Jason Davids Scott, giám đốc của Trường The Sidney Poitier New American Film, nguyên nhân lý giải hiện tượng phim remake và tái khởi động khá đơn giản: Con người yêu thích sự hoài cổ. “Lịch sử kinh doanh các chương trình biểu diễn là lịch sử tái tạo những câu chuyện dưới những hình thức mới với nội dung mới. Là một loài, hầu hết chúng ta đều đến từ nền văn hóa truyền miệng với sự lặp lại. Chúng ta khao khát sự quen thuộc theo cách có vẻ gần gũi và mới mẻ”, ông nói.

Thêm vào đó, việc tận dụng các thương hiệu đã có uy tín và độ nhận diện sẽ mang lại cảm giác an toàn, đặt nền móng niềm tin và kỳ vọng cho khán giả. Chuyên gia điện ảnh và biên tập phim Brian Lloyd cho biết đây cũng là cách để các hãng phim đảm bảo sự an toàn: “Các hãng phim không thích rủi ro, vì thứ gì đó thực sự nguyên bản và độc đáo luôn có nguy cơ bị khán giả từ chối. Với một bản làm lại, mọi chuyện sẽ thuận lợi hơn”.

Bằng cách gợi lại những ký ức đẹp đẽ về những bộ phim và chương trình truyền hình được yêu thích trong quá khứ, các hãng phim có thể thu hút sự quan tâm của cả những khán giả lớn tuổi – những người đang tìm kiếm cảm giác quen thuộc của thời đại cũ lẫn khán giả trẻ tuổi – những người mong muốn trải nghiệm những phiên bản mới mẻ của một tác phẩm vừa mang dấu ấn văn hóa của quá khứ và vừa được sáng tạo để gần gũi với văn hóa đương đại.

Đạo diễn Hayao Miyazaki từng chia sẻ: “Hoài niệm là căn bệnh của mọi thế hệ”. Bằng phim ảnh, nỗi nhớ vượt qua ranh giới thế hệ, mang lại cảm giác kết nối và đồng trải nghiệm. Trong tương lai gần, loạt dự án tái khởi động và làm lại từ các bộ phim kinh điển thập niên 90 hoặc đầu 2000 như The Karate Kid, Fame, Conan the Barbarian, Planet of the Apes, Pride and Prejudice, Footloose, Beetlejuice… tiếp tục là những cái tên đầy tiềm năng chinh phục công chúng.