Quay về quá khứ
Những năm gần đây, Thế hệ Z rất quen thuộc với hình ảnh một cô gái đang chăm chú học, được vẽ theo phong cách Ghibli trong ánh sáng vàng vô cùng ấm áp. Đeo headphone, tập trung ôn bài bên chú mèo lười gần khung cửa sổ, cô đã là “bạn đồng hành” của rất nhiều người. Tuy nhiên, người ta không đến với cô chỉ vì hình ảnh, mà còn là bởi âm nhạc phát xuyên ngày đêm. Cô là đại diện cho kênh YouTube Lofi Girl.
Theo các thống kê được ghi nhận, tính từ tháng 2 năm nay, từ khóa “Lo-fi” mỗi tháng có hơn 30 nghìn lượt tìm kiếm và đã tăng khoảng 40% so với một năm trước. Kênh Lofi Girl cũng đã thu về 660 triệu view trong gần 2 năm, và việc YouTube xóa nhầm cũng không ảnh hưởng đến kênh nhạc này. Vậy “Lo-fi” là gì, và vì sao dòng nhạc này không ngừng lớn mạnh?
Vào những năm 1950 ở Mỹ, các nghệ sĩ hip-hop underground không có quá nhiều điều kiện để đến phòng thu âm, dẫn đến sản phẩm của họ thường chứa khá nhiều tạp âm. “Lo-fi” (low fidelity) dùng để ám chỉ phương pháp thu âm không quá khắt khe về độ trung thực. Sau nửa thế kỷ phát triển, nhạc Lo-fi đang dần quay lại một cách rõ ràng, đôi khi còn là cố ý.
Ngoài nhạc Lo-fi, trào lưu “remake” các bài hát cũ trong bản phối mới với nhạc cụ mộc như acoustic, unplugged… cũng ngày càng phổ biến. Trong nước, các live session được quay ngay giữa thiên nhiên với các dàn nhạc đơn giản cũng tạo được ấn tượng tốt. Cùng với đó là sự trở lại của nhạc giao hưởng, khi có rất nhiều buổi trình diễn nhạc phim Ghibli hay Anime diễn ra vào tối cuối tuần, thu hút nhiều khán giả trẻ.
Từ những giai điệu của Jazz, Boombap, Funk và Synthwave cho đến Lo-fi, Slowed & Reverb… âm thanh có tính hoài cổ giờ đây đang được ưa chuộng, bởi nó tạo ra sự thân quen, cũng như mang đến cảm giác thư giãn cho người nghe. Do đó, có thể thấy rằng, việc tìm lại những giá trị cũ là một hiện tượng văn hóa của thế hệ trẻ ngày nay.
Ký ức và não bộ
Vậy thì vì sao âm nhạc đến từ quá khứ bỗng dưng trở lại? Có nhiều lý do có thể giải thích cho xu hướng này. Đi từ bối cảnh, hai năm đại dịch là thời điểm khiến cho con người cuộn sâu vào trong chính mình. Giới trẻ ở giai đoạn đó có thể đi học hoặc đã đi làm, nhưng điều chắc chắn là âm nhạc hoài cổ và đầy thư giãn có nhiều tác động mang tính tích cực lên não bộ họ.
Ngoài việc giúp trí não thư giãn do chứa những tạp âm trắng như tiếng thiên nhiên, tiếng xước xát đĩa, âm thanh nhiễu… thì Lo-fi, Slowed & Reverb hay những bản nhạc xưa cũng giúp cho người nghe cảm thấy tập trung, bởi lẽ, não bộ không mất thời gian để phát hiện những tín hiệu mới, từ đó, “trạng thái dòng chảy” sẽ được kích hoạt, giúp nâng cao hiệu suất học tập và làm việc. Ngoài ra, trong một thời đại mà “ngôn ngữ” của Gen Z là công nghệ, các thuật toán vốn được áp dụng trong các nền tảng như YouTube, Spotify, Apple Music, Deezer… cũng giúp người nghe tìm ra playlist mình mong muốn dễ dàng hơn. Dù vậy, công nghệ cũng có đặc trưng là dễ nhân bản, tạo ra những thứ tương tự nhau. Thế nên, làn sóng retro giống như sự kháng cự với thời đại, khi người nghe trẻ muốn tìm về thứ “âm nhạc thật sự”, được tạo ra từ cảm xúc hoàn toàn chân thật.
Và còn gì dễ dàng hơn sự tối giản, khi chỉ cần một cây guitar hay piano cũng đủ để tôn vinh tất cả cung bậc cảm xúc? Điều này cũng là lý giải mang tính sinh học cho việc nhiều người thích nghe nhạc xưa hơn âm nhạc hiện đại. Theo một nghiên cứu ở Anh, có hơn 60% người được khảo sát đã nói rằng mình không còn tìm đến âm nhạc mới nữa, và độ tuổi trung bình của dấu mốc này là 24. Do đó, có thể khẳng định ký ức âm nhạc sẽ chỉ phát triển đến một mức độ nào đó rồi dừng lại.
Dù có nhiều nguyên nhân để lý giải cho hiện tượng trên, ví dụ như cuộc sống đang quá bận rộn, số lượng bài hát mới ra mắt hằng ngày nhiều vô số kể… nhưng sâu xa hơn, đó cũng là một biểu hiện tâm lý. Trong cuốn Tâm trí thấm hút, nhà tâm lý học trẻ em Montessori đã nhận định rằng, những thứ nhìn thấy vào lúc đầu đời góp phần rất lớn trong việc định hình tâm trí chúng ta. Do đó, não bộ thường rất “hào phóng” đón nhận điều mới trước tuổi 20 rồi giảm dần khi ta lớn hơn.
Điều này cũng đi kèm với một hiện tượng khác mà các nhà khoa học đã phát hiện ra và đặt tên là “vết sưng hồi tưởng”. Theo đó, con người thường có xu hướng nhớ sâu cũng như nhớ lâu về những ký ức trong các giai đoạn từ 10 đến 30 tuổi, như một “vết sưng” hoàn toàn đột biến. Vì vậy, âm nhạc cũng chính là một “tín hiệu” để gợi nhớ lại trong các trường hợp mắc Alzheimer hay bị suy giảm về mặt ký ức.
BÀI LIÊN QUAN
Thế hệ cô độc
Âm nhạc cũng là yếu tố phản ánh kết nối xã hội của chính chúng ta. Trong một thời đại mà thế hệ trẻ cuộn mình trong những âm thanh có phần giản đơn và “không hoàn hảo” mang chất hoài cổ, ta cũng thấy được “bức tranh chung” về một thế hệ cô độc, khó lòng chia sẻ trước nhiều áp lực từ mọi khía cạnh trong cuộc sống.
Theo các báo cáo mới nhất, tỷ lệ người trẻ cảm thấy cô độc ở các đất nước như Anh, Mỹ, Úc… đều đang chiếm khoảng 50% và có xu hướng tăng lên ở các quốc gia có nhịp sống nhanh. Không có gì ngạc nhiên khi nhóm người trẻ ngày nay có xu hướng tìm về các giai điệu thư giãn và hoài cổ, trong không gian âm nhạc mà họ có thể tìm thấy sự đồng cảm và được chữa lành.
Không chỉ người nghe, bản thân người nghệ sĩ cũng có thể tìm về nơi trú ẩn an yên trong âm nhạc của mình. Nhìn vào các dự án của nghệ sĩ trẻ vừa được ra mắt thời gian gần đây như của rapper MCK, bộ đôi Kim Chi Sun và Charles… có thể thấy rằng, âm nhạc chính là không gian để các bạn trẻ được chia sẻ, gửi gắm tâm tư và tìm thấy thế giới của riêng mình.
Nhiều người đã kể rằng, sau khi phát minh ra cách ghi lại âm thanh, lời đầu tiên mà Edison thu lại là “Mary had a little lamb” (“Mary có đàn cừu nhỏ”) để dành cho vợ của mình, dẫu cho khi đó âm thanh vẫn chập chờn và không hoàn hảo. Giới trẻ ngày nay cũng chỉ cần tìm thấy cảm giác an toàn trong những gì mộc mạc, giản đơn, âm nhạc có thể không quá hoàn hảo nhưng vẫn mang lại cảm giác vừa đủ, chân thật, gần gũi và đầy chữa lành, một thứ âm nhạc chất chứa sự đồng cảm sâu xa.
Có thể thấy rằng, giai điệu đến từ quá khứ vẫn sẽ sống động trong nhiều năm tới. Mới đây, bên cạnh nàng Lofi Girl thì bạn của cô, “chàng trai nhà bên” Synthwave Boy, cũng vừa ra mắt. Không còn ánh đèn ấm áp và chú mèo lười, người bạn mới với âm nhạc synthwave chứa các dải âm đầy tính mộng mơ hứa hẹn sẽ mang đến sự xoa diệu mới cho giới trẻ ngày nay.
Nhóm thực hiện
Bài: Ngô Minh
Ảnh: Tư liệu
