Ảnh minh họa (từ trái qua):
Đạo diễn Đặng Thái Huyền, Phạm Nhuệ Giang, Nguyễn Hoàng Điệp

Những dấu mốc tự hào

Tuy chưa đều đặn và rầm rộ để có thể thay thế các tên tuổi một thời như NSND Bạch Diệp, đạo diễn Việt Linh nhưng nhiều nữ đạo diễn đang gây ấn tượng mạnh cho công chúng điện ảnh bởi những nỗ lực họ thể hiện.

Sau rất nhiều bộ phim làm về phụ nữ gây ấn tượng mạnh như Thung lũng hoang vắng, Tâm hồn mẹ, mới đây đạo diễn Phạm Nhuệ Giang đón nhận danh hiệu cao quý – danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND). Là người bạn đời và cũng là trợ lý cho chồng, đạo diễn, NSND Nguyễn Thanh Vân trong nhiều dự án như Đời cát, Người đàn bà mộng du, nhưng sự nghiệp điện ảnh của chị độc lập, vững chãi, thậm chí từ lâu đã vượt qua cái bóng của một người phụ nữ xuất thân trong gia tộc điện ảnh lẫy lừng (bố chồng chị là đạo diễn, NSND Hải Ninh, bố đẻ chị là đạo diễn, NSND Phạm Văn Khoa).

Một tên tuổi đình đám trong thời gian qua không thể không nhắc đến là nữ đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp. Dù chỉ mới ra mắt duy nhất bộ phim dài đầu tay mang tên Đập cánh giữa không trung nhưng hành trình của chị đến với một loạt các LHP quốc tế danh giá đã góp phần làm khuấy động không khí của làng điện ảnh độc lập tại Việt Nam và tiếp thêm sức mạnh cho rất nhiều đạo diễn trẻ, đặc biệt là nữ đạo diễn, kiên trì con đường làm phim nhiều chông gai của mình. Từ thành công đáng nể đó, chị trở thành nhà sản xuất, “bà đỡ” cho nhiều dự án phim độc lập triển vọng khác như Thằng Ròm của Trần Dũng Thanh Huy, Thiên đường bỏ ngỏ – đạo diễn Síu Phạm, là nhà sáng lập tổ chức workshop điện ảnh Hà Nội mùa Xuân 2015…

Điện ảnh năm qua còn ghi dấu ấn của nữ đạo diễn Đặng Thái Huyền, một đại diện nhiều triển vọng của điện ảnh nhà nước. Trước Người trở về – một trong những dự án trọng điểm của Điện ảnh Quân đội đã ra mắt đúng dịp kỷ niệm 40 năm giải phóng miền Nam (30/04/1975-30/04/2015), Đặng Thái Huyền đã có một loạt phim truyền hình thu hút đông đảo khán giả và có nhiều giải thưởng như Mười ba bến nước, Vũ khúc ánh trăng, Bánh đúc có xương… Lấy đề tài hậu chiến, Người trở về là một thách thức lớn cả về điều kinh phí đến kỹ thuật làm phim khi quay trên chất liệu phim nhựa 35mm. Tuy còn đôi chỗ khuôn mẫu, Người trở về phần nào chạm đến trái tim người xem khi khai thác sâu sắc thân phận con người, đặc biệt là bi kịch người phụ nữ sau chiến tranh với một lối kể bình thản bề ngoài nhưng day dứt, ám ảnh trong từng câu thoại.

Trên đấu trường quốc tế, các nữ đạo diễn trẻ cũng được coi là “làm nên chuyện”. Nữ đạo diễn Nguyễn Phương Anh, vừa là đồng chủ nhân của “Giải thưởng lớn” trị giá 3.000 USD tại “Gặp gỡ mùa Thu” với dự án Vợ ba đã tiếp tục thành công khi là một trong hai dự án của Việt Nam được chọn vào danh sách rút gọn tại Hội Tài chính cho Điện ảnh (HAF) trong khuôn khổ LHP Hồng Kông 2016 này.

Thách thức thành động lực

Đạo diễn dường như là một công việc không dành cho nữ giới. Số lượng ít ỏi các đạo diễn nữ thành công so với lực lượng đông đảo các nam đạo diễn ở bất cứ nền công nghiệp điện ảnh nào đều cho thấy điều đó. Nguyên nhân dễ thấy là làm việc theo đoàn làm phim hàng tháng trời trong điều kiện khắc nghiệt, di chuyển nhiều, áp lực công việc lớn, là chuyện không dễ dàng với phụ nữ. Rào cản tiếp theo chính là môi trường làm phim truyện thường đông nam giới, những người không dễ gì muốn làm việc với phụ nữ “chân yếu tay mềm”.

Một thực trạng đáng buồn nữa là ở Việt Nam, rất lâu rồi chưa thấy nữ đạo diễn nào đứng tên trong một dự án điện ảnh thương mại do các nhà đầu tư tư nhân bỏ tiền. Và vì thế, thành lập dự án, xin tiền làm phim từ các quỹ văn hóa nước ngoài hoặc nhờ sự hỗ trợ của cộng đồng là con đường duy nhất mà các nhà làm phim nữ đang theo đuổi. Nhiều nhà làm phim nữ từng giành được giải thưởng ở các LHP quốc gia và quốc tế, khi chưa tìm được nguồn tài trợ cho phim truyện đầu tay, chấp nhận công việc làm truyền hình, giảng dạy hoặc tổ chức các workshop như là cách duy trì cuộc sống và tìm cơ hội cho chính mình như Bùi Kim Quy, Mỹ Dung, Thủy Giang, Võ Thạch Thảo… Các nữ đạo diễn triệu view trên Youtube tiếp tục con đường làm MV hay clip quảng cáo như Huỳnh Phúc Thanh Nhân, Luk Vân…

Tuy nhiên, phải thấy rằng cơ hội cho nữ đạo diễn tại Việt Nam chưa bao giờ khởi sắc hơn lúc này, đặc biệt với những ai tin tưởng và phát huy được sức mạnh nữ tính. Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp đầy lạc quan và hài hước nói: “Môi trường Việt Nam cũng có cái hay, ít nhất trong nghề của tôi, người ta cũng không để ý nhiều chuyện giới tính. Tóm lại, họ nghĩ đàn bà làm phim thì không có gì phải lo lắng. Cứ kệ “bọn chúng”. Và cái kệ ấy, từ những phía chính thống nhất, nhiều khi là lợi thế cực lớn. Tôi đang tiếp tục dự án Câu chuyện buồn nhất thế gian, một phim dài hứa hẹn rất hài hước, và còn một vài kịch bản khác đang trong giai đoạn phát triển”.

Từ chối nhiều lời mời làm đạo diễn độc quyền cho một số công ty, Đặng Thái Huyền kiên trì với lựa chọn chiến sĩ – nghệ sĩ của mình. Chị cho rằng lợi thế của phụ nữ khi tham gia trong môi trường làm phim Việt Nam chính là việc khán giả có đôi phần ưu ái nữ đạo diễn hơn vì thương chị em vất vả.

Và khán giả yêu phim hoàn toàn có thể trông đợi vào tương lai gần khi tên của những phụ nữ tự tin và bản lĩnh này xuất hiện ở vị trí trang trọng nhất trong danh sách đoàn làm phim của các bộ phim chất lượng.

—

Xem thêm

Phở Đặc Biệt: “Tôi muốn thử sức với công việc đạo diễn”

Luật cấm cho phim, điều trăn trở của đạo diễn Việt

Kinh nghiệm sống tạo nên phong cách cá nhân – Đạo diễn Dustin Nguyễn