Ở tuổi 29, Sally Rooney, nữ nhà văn – nhà viết kịch bản, được coi là đại diện trẻ tuổi rực sáng không chỉ của văn chương Ireland mà còn là của thế giới. Khi những dòng tụng ca từ độc giả, đồng nghiệp và giới phê bình dành cho cô dồn dập không ngớt bốn năm qua, cô mới chỉ cho ra đời hai cuốn tiểu thuyết Conversations with Friends và Normal people (Giữa hai chúng ta).

Những chi tiết tiểu sử được báo chí khai thác về Rooney cho ta thấy một điều mà có lẽ không nhiều độc giả muốn tin: Sally Rooney chỉ là một người bình thường, hệt như các nhân vật của cô. Sinh năm 1991, ở miền Tây Ireland, nữ văn sĩ lớn lên trong một gia đình cơ bản. Như bao thiếu niên khác ở Ireland, tốt nghiệp cấp ba, Rooney rời quê nhà lên thủ đô Dublin học Đại học Trinity College Dublin, chuyên ngành văn chương Anh ngữ.

Và rồi, chính những tư liệu của người bình thường này được Rooney biến hóa thành máu thịt văn chương của cô, nơi độc giả ít nhiều nhìn thấy yếu tố tự thuật. Các nhân vật chính trong hai tiểu thuyết của Rooney đều ở quãng tuổi của chính tác giả khi cô bắt đầu vào đời: những thiếu niên tiến hành chuyến di cư ở tuổi 18. Cũng như Sally Rooney, họ trưởng thành ở một Ireland hậu suy thoái của những năm 2010. Tách khỏi môi trường thân thuộc, gia nhập, va đập với xã hội và với những người khác, những cái tôi bắt đầu tiến hành hai hành trình song song, một về mặt địa lý, một về mặt tinh thần. Họ dịch chuyển từ thiếu niên sang người lớn và bắt đầu trên đường đi tìm chính mình.

Thế giới văn hóa

[Review sách hay] Giữa hai chúng ta: Một thế hệ tràn ngập lo âu

Frances và Bobbi trong Conversations with Friends, Connell và Marianne trong Giữa hai chúng ta đều là những mẫu hình như thế. Là những sinh viên ngành xã hội nhân văn ở Đại học Trinity, họ yêu và chia tay, gắn bó rồi tan rã; họ rơi vào những cuộc tranh luận không hồi kết về chủ nghĩa tư bản, các lý thuyết văn chương đương đại, đặc biệt là nữ quyền; họ khám phá tình yêu và tình dục với đủ mọi sắc thái của nó; họ đi qua đủ các chặng tâm lý từ trầm cảm đến mức tự làm tổn hại thân thể đến thăng hoa. Các nhân vật trong quãng tuổi dưới 30 của Rooney như ở trong một mê cung, khắc khoải đi tìm tình yêu và bản thể, nhưng không phải lúc nào cũng thành công. Văn chương của Rooney, theo dấu chặng đường phát triển về cảm xúc và tinh thần của thế hệ trẻ, chính vì thế vượt qua khỏi giới hạn địa lý để được độc giả trên toàn thế giới đón nhận vì tính chất phổ quát của nó.

Tiểu thuyết “Giữa hai chúng ta” đã được chuyển thể thành phim vào đầu năm 2020.

Trong một phỏng vấn, Sally Rooney chia sẻ: “Tôi thích đọc và viết về những trải nghiệm của chúng tôi mà trên thực tế là cực kỳ vô vị tầm thường, nhưng không nhất thiết phải trùng khít với cái mà chúng ta vốn quan niệm là bình thường”. Khám phá những sắc thái mơ hồ, Rooney như muốn dùng ý tưởng về sự “bình thường” để mở rộng, chất vấn và lật đổ nó từ chính bên trong các mối quan hệ tình ái thân mật, chứ không phải đứng ở bên ngoài mà quan sát nó.

Sự độc đáo xuất sắc của Rooney chính là ở khả năng nắm bắt một cách tế vi tinh thần của giới trẻ nằm trong mối quan hệ với những người khác. Không phải ngẫu nhiên mà cô được mệnh danh là “người phát ngôn cho thế hệ Millennials”. Mối quan hệ giữa những người trẻ là đề tài mà cô hướng tới: quan sát nó không phải từ góc nhìn triết học mà là đời sống cụ thể. Thay vì tập trung vào cá nhân như một đơn vị cơ bản, tiểu thuyết của Rooney cố tạo ra một mối quan hệ thú vị để rồi cho thấy mối quan hệ ấy đã thay đổi những người tham gia vào nó như thế nào nhờ vào lực động năng tạo nên sự va đập qua lại giữa các nhân vật.

Năm 2020 trở thành một bước ngoặt lớn với Rooney khi series phim truyền hình Normal people chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của cô được chiếu trên BBC và Hulu, với hơn 40 triệu người xem. Cơn cuồng nhà văn được gọi là “Salinger của thế hệ Snapchat” này lên cao hơn bao giờ hết. Đài phát thanh và truyền hình Ireland RTÉ nhận xét, “Bạn có xem Normal people không? Đâu phải chỉ là một tiểu thuyết cho thời đại chúng ta, đây là một câu hỏi cho thời đại chúng ta”. Nhờ cú hích thành công từ điện ảnh, riêng Giữa hai chúng ta đã bán được hơn một triệu bản, và doanh thu hai tiểu thuyết của Rooney ở Anh, Ireland lên tới 8,37 triệu Euro. Nói như cách của phê bình gia Christian Lorentzen, Rooney là một kẻ dị hợm tốt phúc, vì tác phẩm của cô vừa bán chạy lại vừa hay.

Tác phẩm của Sally Rooney khiến ta một lần nữa sống lại thời thanh xuân vừa nồng nhiệt tình cảm và lý tưởng vừa đầy va vấp và cuống quýt trong những quay quắt đi tìm chính mình.