Tiếp tục diễn ngôn cho những nền văn hóa nhỏ
Tua ngược đến cuộc đua Oscar diễn ra vào đầu năm 2023, A24 đã bứt phá để thoát khỏi hình hài của cậu bé chăn cừu David và trở thành Goliath – người khổng lồ tầm cỡ với ứng cử viên hàng đầu Everything Everywhere All at Once (EEAAO). Được cầm trịch bởi bộ đôi đạo diễn lập dị Daniel Kwan và Daniel Scheinert, bộ phim là sự kết hợp đa thể loại giữa hài kịch, hành động, khoa học viễn tưởng và chính kịch gia đình, tạo nên cơn sốt khi thu về hơn 100 triệu USD trên toàn thế giới. Thành tích của EEAAO đã đi vào lịch sử và trở thành tác phẩm thành công nhất trong hơn một thập kỷ tồn tại của A24.
Trong cơn thoái trào của dòng phim siêu anh hùng, EEAAO về bản chất cũng là một bộ phim mang đậm yếu tố siêu nhiên và những nhân vật có phép thuật đấu tranh bảo vệ lý tưởng, vậy điều gì làm bộ phim trở nên khác biệt? Câu trả lời chính là tiếng nói của nền ngôn ngữ và văn hóa nhỏ mà cụ thể là câu chuyện đầy cảm hứng và giá trị nhân bản về một gia đình nhập cư gốc Á cùng thông điệp ý nghĩa: người anh hùng không ở đâu xa, họ có thể chỉ là một bà mẹ đang ngồi tính thuế trong tiệm giặt ủi.
Ra mắt vào tháng 4/2023, mini series Beef được ví như cuộc đấu tranh giai cấp xen lẫn chấn thương thế hệ được tường thuật qua lăng kính của những người Mỹ gốc Á. Tiếng cười trào phúng sau mỗi tập phim khơi gợi sự suy ngẫm về chủ nghĩa hiện sinh của thế kỷ 21, đồng thời đào sâu góc khuất về văn hóa cộng đồng của người Mỹ gốc Á thế hệ thứ 2. Với màn trình diễn ấn tượng, cả hai diễn viên chính Steven Yeun – Ali Wong đã có chiến thắng mang tính lịch sử khi giành giải Nam/Nữ chính phim truyền hình ngắn tập tại Quả Cầu Vàng 2023.
BÀI LIÊN QUAN
Tiếp nối hành trình đa sắc tộc, The Zone of Interest theo chân một gia đình Do Thái bị Đức quốc xã tẩy não với nhà ngôi nhà nằm ngay cạnh trại tập trung Auschwitz. Đạo diễn Glazer không cố xoa dịu nỗi đau của thảm họa diệt chủng, những người Đức trong The Zone of Interest của ông khác với những người Đức trong Schindler’s List của Steven Spielberg ở chỗ không có ai trong số họ là người tốt. Bộ phim được đánh giá cao bởi “cái nhìn khách quan về sự tồn tại trong đời thường của những kẻ đồng lõa với tội ác kinh hoàng”, rằng cái ác đôi khi mang hình hài của con người.
Tháng 11/2023, nhà văn/đạo diễn Raven Jackson tái xuất với All Dirt Roads Taste of Salt. Bộ phim đưa người xem đi qua nhiều phân đoạn khác nhau trong cuộc đời của một cô gái da màu Mack. Nhịp phim chậm rãi có chủ ý cho phép người xem đắm mình trong những chi tiết nhỏ nhất, những cảm xúc thô sơ và những ký ức đã định nghĩa Mack là một con người. Từ khoảnh khắc cô đi câu cá với cha, quan sát khi mẹ đang tô son; khi cô tìm thấy tình yêu đầu đời; cho đến khi trở thành một người mẹ…, bộ phim độc diễn một câu chuyện không lời, người xem chỉ có thể khai quật ý nghĩa từ sự yên lặng và trải nghiệm thị giác nhưng tựu chung mang đến lời nhắn: mỗi con người đều có một cuộc đời riêng bất kể dòng máu, ngôn ngữ hay màu da.
Trong khi đó, Past Lives lại là một bộ phim tình cảm lãng mạn hiếm hoi của hãng theo đuổi chủ đề Star-Crossed Lover, tức những cặp tình nhân sinh ra dưới một ngôi sao xấu, không mang lại kết thúc có hậu. Phim kể về đôi bạn thời thơ ấu Nora (Greta Lee) và Hae Sung (Teo Yoo) đan xen nhiều khoảnh khắc ngọt ngào và những hồi tưởng lặng lẽ. Bộ phim mang đậm hơi thở nam nữ tình trường nhưng cũng tinh tế khắc họa những phức cảm của một cô gái nhập cư gốc Á, theo đuổi giấc mơ Mỹ và hoài niệm về căn tính Hàn Quốc của bản thân thông qua một mối tình đầu ngây ngô.
Thực tế cho thấy, những nền văn hóa và ngôn ngữ lớn luôn có lợi thế phát triển về mọi mặt nhưng trong xu thế toàn cầu hóa nói chung, bao hàm cả toàn cầu hóa điện ảnh và nghệ thuật. Các hãng sản xuất, phân phối phim lẫn A24 đang sẵn sàng nhìn sang một nền văn hóa khác, họ khai thác thế giới bằng tâm thế của người đứng trong lòng xã hội, thế giới của tầng lớp cần lao, của thế hệ những người ly hương, nhập cư, da màu hay Do Thái… – những người mang trong mình căn tính hay truy cầu căn tính đến từ những nền văn hóa bản địa nhỏ lẻ nhưng không kém phần hấp dẫn.
Xem thêm
• Past Lives: Câu chuyện tình yêu qua muôn kiếp nhân duyên
• 18 phim điện ảnh Hàn đáng mong chờ nhất vào nửa cuối năm 2023
• Vân Chi Vũ: Phim truyền hình cổ trang mang sắc màu điện ảnh
Những nứt vỡ và khoảng trống nhân sinh
When You Finish Saving the World là câu chuyện kỳ lạ về bà mẹ Evelyn (Julianne Moore) và cậu con trai tuổi teen Ziggy (Finn Wolfhard). Cả hai đang vật lộn với việc làm cách nào để đóng góp tài năng, sở thích của mình để làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Trong mối quan hệ ngày một xa cách, họ giao nhau bằng sự thất vọng khi chứng kiến sự yếu thế của “lý tưởng” trong cuộc chiến tranh với “thực tế”. Bộ phim là chuỗi phóng chiếu những nhu cầu của bản thân lên người khác, sự mong manh của tinh thần kết nối, tình cảm gia đình trong một thời đại mà sự biến động và đổi thay dường như đã trở thành điều tất yếu.
Close, kiệt tác của điện ảnh nước Bỉ lại đi sâu khám phá tình bạn đang dần nứt vỡ của hai cậu bé Léo và Rémi do những chế nhạo, định kiến từ các bạn cùng lớp. Leo, ở độ tuổi mà sự khao khát được cộng đồng chấp nhận vô cùng mạnh mẽ, đến mức sẵn sàng áp bức con người thật sự của mình đã vô tình đẩy Remi khỏi cuộc sống. Xuyên suốt bộ phim, đạo diễn Lukas xây dựng các hình ảnh tượng trưng một cách rõ ràng, bối cảnh trang trại hoa qua các mùa từ thu hoạch, chiết xuất, trồng lại… như một dòng chảy có trình tự phản chiếu diễn biến cảm xúc của nhân vật qua nhiều giai đoạn từ hạnh phúc đến tan vỡ và chữa lành.
Trong năm 2023, Talk to Me và Beau Is A Fear là hai bộ phim kinh dị nổi bật nhất đến từ A24. Khi Beau Is A Fear kể câu chuyện theo chủ nghĩa siêu thực với cảm hứng từ các vở kịch Hy Lạp và mang hơi hướm hoang tưởng, lập dị “Kafkaesque” (kiểu Kafka) thì Talk To Me được gợi cảm hứng từ một sự kiện có thật, khi đạo diễn Danny nhìn thấy một người hàng xóm lên cơn vì ma túy và những người xung quanh chỉ quay phim, cười nhạo thay vì giúp đỡ anh ta.
Talk To Me đạt được thành tích ấn tượng khi thu về gần 25 triệu USD trên toàn cầu, gấp hơn 5 lần kinh phí làm phim chỉ 4,5 triệu USD nhờ đào sâu bản chất tăm tối của con người hiện đại. Ở đó, tất cả chúng ta đều bị ám ảnh bởi mạng xã hội và chạy theo những trải nghiệm bệnh hoạn đến nỗi đôi khi quên rằng chúng thực sự có thể gây ra những tổn thương vĩnh viễn. Nhân vật Mia đại diện cho những người trẻ đang cố gắng tìm câu trả lời cho những bi kịch của mình và nỗi cô đơn mà không nhìn thấy những người đang cố gắng giúp đỡ cô trong thế giới thực. Mia chọn cách náu mình trong các bữa tiệc lên đồng, giống như những đứa trẻ khác tìm nơi cư trú trong chất kích thích và tiệc tùng chỉ vì muốn tránh xa, rời bỏ thực tế.
Nhìn chung, dù có chủ ý hay không, từ When You Finish Saving the World tới Talk to Me, các bộ phim đều giao nhau trong việc khai thác những điểm mù, khoảng trống và những đứt gãy giữa người với người trong xã hội hiện đại.
Tìm nguồn cho dòng chảy tiểu sử
Địa hạt tiểu sử từ lâu được xem là cuộc chơi của những người đi trên dây bởi sự giới hạn muôn thuở giữa tính sáng tạo và tính trung thực với nguồn tài liệu gốc. Trong số gần 20 bộ phim điện ảnh của A24 phát hành năm 2023 có nhiều tác phẩm tái hiện cuộc đời của các nhân vật lịch sử.
Trong đó, The Iron Claw là bộ phim kể về anh em nhà Von Erich – những tay đô vật trứ danh của thập niên 8X và câu chuyện bi kịch phức tạp xảy ra với triều đại đấu vật. Priscilla được chuyển thể từ cuốn hồi ký của Priscilla Presley, Elvis and Me, theo chân mối tình lãng mạn và sóng gió giữa cô nàng Priscilla Beaulieu và biểu tượng nhạc rock and roll huyền thoại Elvis Presley.
Tính tới thời điểm hiện tại, các bộ phim điện ảnh nêu trên đều tạo nên nhiều cuộc tranh luận thu hút đông đảo khán giả. Tuy nhiên, khi cộng dồn tất thảy số lượng tác phẩm theo đuổi đề tài này từ trước tới nay của nhà A24 nói riêng, thị trường Hollywood nói chung, so sánh với lượng tác phẩm sử dụng bối cảnh và nhân vật đương đại vẫn chưa phải là con số áp đảo.
Thêm vào đó, thách thức để thực thi một bộ phim tài liệu còn nằm ở chỗ người xem phải có hứng thú với đam mê và lĩnh vực chuyên môn của nhân vật lịch sử, một fan bóng đá sẽ chỉ muốn nhìn thấy thần tượng của họ ra sao khi xuất hiện trên màn ảnh rộng, điều đó tương tự với một fan đô vật hay fan lặn biển… Do đó, khởi chạy dòng tiểu sử phần nào thu hẹp một nguồn khán giả tiềm năng.
Thế nhưng, cũng không thể đánh đồng điều này với việc thể loại tiểu sử sẽ không tìm thấy nguồn mạch ngầm mãnh liệt nào đó ẩn sâu trong lòng đất, nhất là khi sự thành công vượt trội của Oppenheimer ít nhiều khơi dậy tinh thần để các nhà làm phim dấn thân kể những câu chuyện mang cảm hứng từ nhân vật lịch sử.
Một bước đột phá hiếm hoi trong nỗ lực đa dạng hóa các thể loại phim của A24 là sự bén duyên thành công của hãng với lĩnh vực phim tài liệu thông qua The Deepest Breath. Hãng sau đó tiếp tục phát hành bộ phim chung đề tài mang tên Stephen Curry: Underrated mặc dù không để lại nhiều dấu ấn và dự án Occupied City do Steve Mcqueen đạo diễn đã hoàn tất hiện nằm trong kế hoạch khởi chiếu 2024.
The Deepest Breath là một bộ phim của đạo diễn Laura McGann kể về Alessia Zecchini, thợ lặn tự do người Ý ước ao phá kỷ lục lặn sâu nhất thế giới. Phim gây choáng ngợp bởi những thước phim mãn nhãn trong lòng đại dương, đem tới cho người xem cảm giác chân thực về sự nhỏ bé của mình trước thế giới tự nhiên. Tuy nhiên, nhược điểm của bộ phim là các phân đoạn phỏng vấn bị đánh giá khá hời hợt.
Lời kết
Có thể nhận thấy trong những năm qua, bộ mặt của ngành công nghiệp điện ảnh đã thay đổi hoàn toàn và A24 không phải là Studio duy nhất thích nghi bằng cách kể những câu chuyện nhân bản, khác thường và đầy dị biệt. “Nước Mỹ và cả thế giới không còn ở vị thế như trước. Sau 7 năm rối ren chính trị, một đại dịch toàn cầu, hai cuộc chiến tranh lớn, biến đổi khí hậu và lạm phát, người xem có lẽ không còn quá hứng thú với việc bị rợn ngợp bởi các cảnh quay bom tấn, hay các câu chuyện giải cứu thế giới – họ chỉ muốn được lắng nghe, được mua vui và truyền cảm hứng” – David A. Gross, nhà phê bình phim người Mỹ chia sẻ trên The New York Times.
Cùng nhiều dự án được khởi động trong tương lai, A24 hứa hẹn mang đến một năm điện ảnh nhiều dấu ấn để không chỉ giữ chân khán giả, mà còn củng cố vị thế “cường quốc” điện ảnh độc lập.
Nhóm thực hiện
Bài: Hoàng Thúy Vân
.svg){kind=icon}
